Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

manus alicujus St

  • 1 manus

    I ūs f.
    1) рука, у животных передняя нога или лапа (dextra C; sinistra Nep или laeva C); тж. кисть руки ( comprimere in pugnum manum Q)
    in alicujus manibus mori C — умереть у кого-л. на руках
    manu aliquem ducere V, C — вести кого-л. за руку
    manūs dare (dedere) Pl, C, Cs, V etc. — позволить надеть на себя оковы, перен. сдаться, изъявить покорность, признать себя побеждённым, но тж. Q оказать помощь
    in manibus habere — ценить, любить ( aliquem C) или обрабатывать, создавать, работать (над), сочинять (librum, orationem, opus C)
    in manibus esse H — быть распространённым, общеизвестным, широко читаемым ( oratio in manibus est C); тж. быть налицо ( occasip in manibus est L) или быть в работе ( liber mihi in manibus est C)
    ad manum esse Sen или prae manu (prae manibus) esse Pl, Ter, Ap etc. — быть под рукой, наготове
    nihil ad manum erat Pt — (у нас) не было ничего («ни гроша»)
    alicui manum adire погов. Pl — надуть кого-л.
    manibus pedibus(que) погов. Terвсеми средствами или изо всех сил
    per manūs Cs — из рук в руки, тж. из поколения в поколение ( religiones tradere L)
    manum (manūs) conferre L etc. (conserere L) — вступить в рукопашный бой (см. тж. 3.)
    sub manum Su — без труда, легко
    plenā manu C etc. — полной горстью, т. е. щедро, не жалея
    brevi manu Dig — безотлагательно, немедленно
    longā manu Dig — медлительно, вяло
    2)
    а) сила, мощь, храбрость (manu urbes capĕre Sl; manu superare aliquem C)
    б) pl. деяния, подвиги ( manus alicujus St)
    manu fortis Nep (promptus Sl) — отважный, храбрый
    3) рукопашный бой, схватка, борьба
    ad manum (in manūs) venire L etc. (accedere C etc.) — завязать рукопашный бой
    aequā manu Sl (aequis manibus L, T) — без чьего-л. перевеса (в бою)
    4) насилие, сила (manu ulcisci aliquid C)
    per manūs Sl — с применением силы, насильственно
    manum afferre VP и ferre manum Lcn — идти войной, нападать
    in alicujus manūs (manum) venire (incĭdĕre) C etc. — подпасть под чью-л. власть
    aliquid in manu alicujus ponĕre C, T — предоставить что-л. в чьё-л. распоряжение (отдать что-л. во власть кому-л.)
    manum ad aliquid expedītam habere Nep — иметь полную возможность для чего-л.
    6) работа, труд, деятельность ( sine labōre et manu C)
    manum ultimam (summam или extrēmam) imponĕre alicui rei V, O, Sen etc. — завершить (закончить, доделать) что-л.
    manu — человеческой рукой, искусственно (portus manu factus C; urbs manu munitissima C)
    morbi, quos manu fecimus Sen — болезни, которые мы сами себе причинили
    7) искусстве или произведение искусства ( artificum manūs mirari V)
    8) почерк, рука ( alicujus manum imitari C)
    9)
    а) группа, отряд, кучка, горсть (militum Nep; hostium Sl)
    m. bicorpor Poëta ap. CCentauri
    б) банда, шайка ( praedonum C)
    10) хобот (elephanti C, QC)
    11) абордажный крюк (m. ferrea Cs, L)
    13) поэт. ветвь или сук ( platăni St)
    15) бросок (при игре в кости), ход Su
    II mānus, a, um арх.
    добрый, добросердечный Vr, Macr

    Латинско-русский словарь > manus

  • 2 manus

    [st1]1 [-] manus, mana, manum, arch.: Varr. bon. [st1]2 [-] manŭs, ūs, f.: a - main.    - injicere manum alicui: arrêter, empoigner qqn, porter la main sur qqn.    - tendere manus ad aliquem (qqf. alicui): tendre les mains vers qqn.    - dare (dedere) manus: tendre les mains, se reconnaître vaincu, se rendre.    - dare manum alicui: tendre la main à qqn, aider qqn, assister qqn.    - plenā manu dare: donner à pleines mains, donner généreusement.    - ad manum esse: être tout près.    - ad manum intueri aliquid, Plin. 35, 10, 36: regarder qqch de près.    - abstinere manus (manum) ab aliquo (ab aliqua re): ne pas toucher à qqn (qqch).    - manus conserere: en venir aux mains ou se prendre par la main.    - jactare manus: gesticuler. b - bras; trompe (d'éléphant).    - manus elephanti: la trompe de l'éléphant. c - main, travail.    - urbs manu munitissima: ville très fortifiée par le travail de l’homme.    - manum de tabulā, Cic. (prov.): cesse de travailler à ton tableau (= assez, cela suffit).    - manus Praxitelis, Mart.: ouvrage de Praxitèle. d - violence, voies de fait.    - venire ad manus (in manus): en arriver aux voies de fait, en arriver aux mains. e - écriture (travail de la main).    - cognovit et signum et manum suam, Cic. Cat. 3: il reconnut le cachet et son écriture.    - tum senex dicitur eam fabulam quam in manibus habebat, Oedipum Coloneum recitasse judicibus,Cic. CM. 7, 22: on dit que le vieillard lut alors aux juges la pièce d'Oedipe à Colone, qu'il avait en chantier (à laquelle il travaillait).    - a manu servus, Suet.: esclave secrétaire.    - redii ad meam manum, Cic.: maintenant, j'écris moi-même. f - coup (jeu de dés, escrime).    - si quas manus remisi cuique exegissem, Suet.: si j'avais exigé le paiement des coups dont j'ai fait grâce à chacun. g - grappin, main de fer, harpon. h - main armée, combat; exploits.    - manibus aequis (manu aequā): avec un avantage égal.    - aequā manu discedere, Sall. C. 39, 4: quitter le combat avec des avantages égaux. ii - autorité, pouvoir, puissance.    - victoria in manu nobis est, Sall. C. 20, 10: la victoire est entre nos mains (la victoire dépend de nous).    - in manibus Mars ipse, Virg.: vous avez Mars dans vos mains (= l'issue du combat dépend de vous).    - haec non sunt in nostra manu, Cic. Fam. 14, 2, 3: cela ne dépend pas de nous. j - troupe, armée, bande, multitude, foule. k - quelques tournures.    - brevi manu, Dig. 23, 3, 43, § 1: immédiatement, sans délai.    - longā manu, Dig. 46, 3, 79: lentement.    - esse in manibus: être entre les mains, posséder --- être en mains, être sur le métier (on travaille à).    - habere aliquid in manibus: avoir qqch sous la main.    - servus a manu: secrétaire, scribe.    - manu mederi, Cels. praef. 1: être chirurgien.    - per manus: avec les mains, de main en main ou par la force, d'assaut, les armes à la main.    - per manus alicujus: par les soins de qqn.    - per manus libertatem retinere, Sall. J. 31, 22: défendre la liberté les armes à la main.    - sub manu (sub manum): à portée de la main, sous la main, tout près; immédiatement, à l'instant.    - (ferrea) manus: main de fer, grappin.    - mulier viro in manum convenit: une femme tombe sous la puissance légale d’un mari = se marie.    - manu misit aliquot, Petr. 42: il affranchit quelques esclaves.    - arboris manus: les branches d'un arbre.    - manum tollere: lever la main (pour indiquer que l'on se rend).    - manus tollere: lever les mains (pour exprimer l'admiration).
    * * *
    [st1]1 [-] manus, mana, manum, arch.: Varr. bon. [st1]2 [-] manŭs, ūs, f.: a - main.    - injicere manum alicui: arrêter, empoigner qqn, porter la main sur qqn.    - tendere manus ad aliquem (qqf. alicui): tendre les mains vers qqn.    - dare (dedere) manus: tendre les mains, se reconnaître vaincu, se rendre.    - dare manum alicui: tendre la main à qqn, aider qqn, assister qqn.    - plenā manu dare: donner à pleines mains, donner généreusement.    - ad manum esse: être tout près.    - ad manum intueri aliquid, Plin. 35, 10, 36: regarder qqch de près.    - abstinere manus (manum) ab aliquo (ab aliqua re): ne pas toucher à qqn (qqch).    - manus conserere: en venir aux mains ou se prendre par la main.    - jactare manus: gesticuler. b - bras; trompe (d'éléphant).    - manus elephanti: la trompe de l'éléphant. c - main, travail.    - urbs manu munitissima: ville très fortifiée par le travail de l’homme.    - manum de tabulā, Cic. (prov.): cesse de travailler à ton tableau (= assez, cela suffit).    - manus Praxitelis, Mart.: ouvrage de Praxitèle. d - violence, voies de fait.    - venire ad manus (in manus): en arriver aux voies de fait, en arriver aux mains. e - écriture (travail de la main).    - cognovit et signum et manum suam, Cic. Cat. 3: il reconnut le cachet et son écriture.    - tum senex dicitur eam fabulam quam in manibus habebat, Oedipum Coloneum recitasse judicibus,Cic. CM. 7, 22: on dit que le vieillard lut alors aux juges la pièce d'Oedipe à Colone, qu'il avait en chantier (à laquelle il travaillait).    - a manu servus, Suet.: esclave secrétaire.    - redii ad meam manum, Cic.: maintenant, j'écris moi-même. f - coup (jeu de dés, escrime).    - si quas manus remisi cuique exegissem, Suet.: si j'avais exigé le paiement des coups dont j'ai fait grâce à chacun. g - grappin, main de fer, harpon. h - main armée, combat; exploits.    - manibus aequis (manu aequā): avec un avantage égal.    - aequā manu discedere, Sall. C. 39, 4: quitter le combat avec des avantages égaux. ii - autorité, pouvoir, puissance.    - victoria in manu nobis est, Sall. C. 20, 10: la victoire est entre nos mains (la victoire dépend de nous).    - in manibus Mars ipse, Virg.: vous avez Mars dans vos mains (= l'issue du combat dépend de vous).    - haec non sunt in nostra manu, Cic. Fam. 14, 2, 3: cela ne dépend pas de nous. j - troupe, armée, bande, multitude, foule. k - quelques tournures.    - brevi manu, Dig. 23, 3, 43, § 1: immédiatement, sans délai.    - longā manu, Dig. 46, 3, 79: lentement.    - esse in manibus: être entre les mains, posséder --- être en mains, être sur le métier (on travaille à).    - habere aliquid in manibus: avoir qqch sous la main.    - servus a manu: secrétaire, scribe.    - manu mederi, Cels. praef. 1: être chirurgien.    - per manus: avec les mains, de main en main ou par la force, d'assaut, les armes à la main.    - per manus alicujus: par les soins de qqn.    - per manus libertatem retinere, Sall. J. 31, 22: défendre la liberté les armes à la main.    - sub manu (sub manum): à portée de la main, sous la main, tout près; immédiatement, à l'instant.    - (ferrea) manus: main de fer, grappin.    - mulier viro in manum convenit: une femme tombe sous la puissance légale d’un mari = se marie.    - manu misit aliquot, Petr. 42: il affranchit quelques esclaves.    - arboris manus: les branches d'un arbre.    - manum tollere: lever la main (pour indiquer que l'on se rend).    - manus tollere: lever les mains (pour exprimer l'admiration).
    * * *
        Manus, huius manus, f. g. Main.
    \
        Explicita. Quintil. Ouverte, Estendue.
    \
        Immunis manus. Horat. Qui n'est point participant du faict, Innocente.
    \
        Media manus. Quintil. Main tierce. Bud.
    \
        Manus niuea. Catul. Blanche comme neige.
    \
        Oculatae nostrae sunt manus, credunt quod Vident. Plau. Je ne croy point en promesses, Il fault payer comptant.
    \
        Parca manus. Horat. Chiche.
    \
        Plena manu. Cic. A pleine main, Abondamment, Amplement, Copieusement.
    \
        Medicas adhibere manus ad vulnera. Virgil. Mettre la main à, etc.
    \
        Inter manus arripere aliquem. Plautus. L'enlever à tout les mains.
    \
        Manu alicuius cadere. Ouid. Estre tué de la main d'aucun.
    \
        Vrbes et agros manu capere. Sallust. Conquerir à force, Prendre.
    \
        Collidere manus. Quintil. Frapper des mains l'une contre l'autre.
    \
        Dede manus. Lucret. Rens toy, Confesse que tu es vaincu.
    \
        Manu docere. Cic. Monstrer au doigt, et clairement enseigner, et comme mener par la main.
    \
        Manibus praelium facere. Sallust. Combatre main à main.
    \
        Manu fingere. Sene. Faire quelque chose d'art avec cure et soing.
    \
        Manum habere sub pallio. Quintil. Estre oiseux.
    \
        Imponere manum studiis. Ouid. Mettre la main à l'estude, Estudier.
    \
        Vltima manus imposita est coepto. Ouid. Ce que nous avions commencé est achevé.
    \
        Nunquam libri illi in manus inciderunt. Cic. Jamais ne tomberent entre mes mains, Jamais je ne les vei.
    \
        Manum iniicere, Vide INIICIO. Mettre la main sur aucun, Le prendre au corps, L'arrester en sa personne.
    \
        Parere sibi lethum manu. Virgil. Se tuer.
    \
        Manus multas poscit hoc opus. Plin. iunior. Ce labeur est grand et requiert beaucoup de gens et grand aide.
    \
        Manus remittere in aleae ludo. Sueton. Laisser rejouer son compaignon qui a mal joué, Quicter et donner la main qu'on avoit gaignee et qu'on devoit lever, à celuy qui l'a perdue.
    \
        Manum ferulae subducere. Iuuen. Apprendre à l'eschole soubs un maistre, et endurer d'estre batu soubs les autres.
    \
        Comites illi tui delecti, manus erant tuae. Cic. Par eulx tu faisois faire ce que tu voulois.
    \
        Inter manus aliquid esse dicitur, per translationem. Virg. Qui est en la puissance d'aucun.
    \
        Cui plus in manu sit, quam tibi. Plaut. Qui ha plus de quoy, que toy.
    \
        Cui ipsi nihil est in manu. Plaut. Qui n'has rien.
    \
        In manus sumere. Quintil. Prendre entre les mains et lire.
    \
        Omnes maiores natu manus ad Caesarem tendere. Caesar. Tendoyent les mains à Cesar, et luy demandoyent secours, ou se rendoyent à luy.
    \
        Breui manu tradere. Vlp. Pour eviter circuit.
    \
        Manu longa tradere. Iabolenus. Par une faincte et interpretative apprehension.
    \
        Res ad manus, atque ad pugnam veniebat. Cic. On venoit à s'entrebatre pour cest affaire, La chose estoit venue jusques aux cousteaulx.
    \
        Venire in manus. Sallust. Venir és mains de ses ennemis.
    \
        Versantur inter manus libri, aut scripta. Caelius ad Ciceronem. Quand on les lit, Livres qu'on lit communeement.
    \
        Manum non verterim. Cic. Je n'en tourneroye pas la main, Je ne m'en travaille de rien, Je n'en ay que faire, Je n'en iroye pas du banc au feu.
    \
        Manus vetant prius, quam penes sese habeant, quicquam credere. Plaut. Je ne croiray point que tu me vueilles rien donner, jusques à ce que je le tiendray.
    \
        Totum hominem tibi trado de manu in manum tuam istam. Cic. Je m'en descharge, et vous en charge.
    \
        De manibus aliquid amittere. Cic. Laisser de faire quelque chose.
    \
        Per manus. Caes. De main en main.
    \
        Per manus tradita disciplina vel historia dicitur. Liuius. Quintil. Quand on a apprins quelque chose l'un de l'autre, et non point par escriptures, comme enseignee de pere en filz.
    \
        Prae manu pecuniam aliquam dare. Teren. Avant la main, Avancer argent.
    \
        Reddidit patri omne aurum quod mihi fuit prae manibus. Plaut. Que j'avoye entre les mains.
    \
        Vocontii sub manu vt essent, per quorum loca fideliter mihi pateret iter. Plancus Ciceroni. Prests et appareillez, ou Que j'eusse puissance sur eulx.
    \
        Quem ego credo manibus, pedibusque obnixe omnia Facturum. Terent. De tout son povoir.
    \
        Conari manibus, pedibus, noctesque et dies. Terent. S'employer du tout à faire quelque chose.
    \
        Manupretium. Cic. Le payement des ouvriers, Ce que les ouvriers ont eu pour leur peine, Manifacture.
    \
        Manus. Une main de fer, ou croc à accrocher navires.
    \
        Manus. Virgil. Quintil. La bande de quelque capitaine, ou toute une armee, Multitude.
    \
        Paruula manus. Brutus ad Ciceronem. Une poignee de gents.
    \
        Orare pacem manu. Virgil. Par embassadeurs.
    \
        Manu mittere seruum, siue diuisim, siue coniunctim legas. Cic. Affranchir un serf, et luy donner liberté.
    \
        Manumissio, Verbale. Cic. Manumission, Delivrance de servage faicte du consentement du maistre.
    \
        Manufactus, vnica dictione, aut duabus, opponitur Naturali. Cel. Cic. Faict de la main.
    \
        Manus. Curtius. Plin. Le museau et trompe d'un elephant.
    \
        Manus. Quintil. L'escripture de la propre main d'un chascun.
    \
        Epistola, librarii manu est. Cic. C'est de l'escripture de mon secretaire.

    Dictionarium latinogallicum > manus

  • 3 manus

    1.
    mănus, ūs (dat. manu for manui:

    alternae manu,

    Prop. 1, 11, 12; 2, 1, 60), f. [root man-, ma-, to measure; Sanscr. ma, measure, moon; cf. Germ. Mond, moon, and O. H. Germ. mund, hand; Angl.-Sax. mund], a hand.
    I.
    Lit.:

    quam vero aptas, quamque multarum artium ministras manus natura homini dedit!

    Cic. N. D. 2, 60, 150:

    vas in manus sumere,

    id. Verr. 2, 4, 27, § 62:

    Epicurum in manus sumere, i. e. scripta Epicuri,

    id. Tusc. 2, 3, 8:

    pyxidem in manu tenere,

    id. Cael. 26, 63:

    manum porrigere ad tradendum aliquid,

    id. ib.:

    de manibus deponere,

    to lay out of one's hands, lay down, id. Ac. 1, 1, 2. ponere, id. Q. Fr. 1, 1, 8:

    extorquere,

    to wrest from one's hands, id. Cat. 1, 6, 13:

    e manibus dimittere,

    to let go out of one's hands, id. Or. 30, 105: manum ad os apponere, i. e. to lay the finger on the lips in token of secrecy, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4: alicui in manu esse, to be obvious, clear:

    neque mihi in manu Jugurtha qualis foret,

    Sall. J. 14, 4:

    (feminas) in manu esse parentium, fratrum, virorum,

    subject to, Liv. 34, 2, 11; cf.:

    minus filiae uxores sorores quibusdam in manu erunt,

    id. 34, 7, 11: in manibus esse, to be in everybody's hands, to be well known:

    est in manibus oratio,

    Cic. Lael. 25, 96:

    est in manibus laudatio,

    id. Sen. 4, 12; id. Brut. 33, 125.—Also, to be near:

    hostes sunt in manibus,

    near to us, close by us, upon us, Caes. B. G. 2, 19, 7; also, to be present: attendere, quae in manibus sunt, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 1; Verg. A. 10, 280: in manibus habere, to have in hand, to be engaged on a thing:

    omnia, quae in manibus habebam, abjeci,

    Cic. Att. 13, 47, 1:

    habeo opus magnum in manibus,

    id. Ac. 1, 1, 2:

    philosophi quamcunque rem habent in manibus, in eam, etc.,

    id. Tusc. 5, 7, 18; id. Sen. 7, 22; id. Cael. 27, 65:

    milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    dum occasio in manibus esset,

    Liv. 7, 36, 10:

    inimicorum in manibus mortuus est,

    among, Cic. Inv. 1, 55, 108:

    manu tenere,

    to know for certain, id. Brut. 80, 277.— Pass.:

    manibus teneri,

    to be certain, evident, Cic. Sest. 32, 69: habere in manibus, to fondle, caress, make much of:

    sic in manibus (inimicum meum) habebant, sic fovebant, etc.,

    id. Fam. 1, 9, 10:

    in manus venire,

    to come to hand, id. Q. Fr. 2, 15, b, 1:

    proelium in manibus facere,

    to fight at close quarters, Sall. J. 57, 4:

    ad manum habere,

    to have at hand, have in readiness, Quint. 12, 5, 1:

    ad manum esse,

    at hand, in hand, near, Liv. 9, 19: ad manum venire or accedere, to come hand to hand, come to close quarters:

    nonnumquam etiam res ad manus, atque ad pugnam veniebat,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28; Nep. Eum. 5, 2; Liv. 2, 30:

    ut venere in manus,

    Tac. A. 2, 80:

    ut ventum in manus,

    id. H. 4, 71:

    adire manum alicui, v. 1. adeo: ad manum intueri aliquid,

    at hand, close by, hard by, Plin. 35, 10, 36, § 97:

    prae manu or manibus,

    at hand, in readiness, in hand, Plaut. Bacch. 4, 3, 10; App. M. 6, p. 180, 32; Ter. Ad. 5, 9, 23; Gell. 19, 8:

    quem servum ille habuit ad manum,

    Cic. de Or. 3, 60, 225:

    servus a manu,

    i. e. a scribe, secretary, Suet. Caes. 74:

    de manu dare,

    to give with one's own hand, Lampr. Alex. Sev. 37: de manu in manum quippiam tradere, to deliver from hand to hand, i. e. with great care, Cic. Fam. 7, 5, 2: manum ferulae subducere, to take the hand from the rod, i. e. to be too old for the rod, Juv. 1, 15: e manu (for eminus; opp. cominus), from a distance: quae mea cominus machaera atque hasta hostibit e manu, Enn. ap. Fest. s. v. redhostire, p. 270 Müll. (Trag. v. 212 Vahl.): plenā manu, with a full or plentiful hand, bountifully, liberally:

    plenā manu dare,

    abundantly, Sen. Ben. 1, 7, 2; id. Ep. 120, 10; id. ad Polyb. 9, 7;

    so trop.: Hortalus, quam plenā manu nostras laudes in astra sustulit,

    Cic. Att. 2, 25, 1; so,

    plenis manibus pecuniam largiri,

    Lact. 3, 16, 15; cf.:

    quemquam vacuis a se manibus abire pati,

    Sen. Brev. Vit. 14, 5: manibus pedibusque aliquid facere (Greek pux kai lax), with hands and feet, i. e. with all one's power, with might and main, Ter. And. 1, 1, 134:

    per manus,

    with the hands, Caes. B. G. 6, 37:

    per manus servulae,

    by her assistance, Cic. Att. 1, 12, 3: per manus tradere, to deliver from hand to hand, from mouth to mouth, to hand down from father to son:

    traditae per manus religiones,

    Liv. 5, 51: per manus, also, by force, by main force, forcibly:

    per manus libertatem retinere,

    Sall. J. 31, 22: inter manus, in one's hands, under one's hands:

    agger inter manus proferebatur,

    Caes. B. C. 2, 2:

    villa crescit inter manus,

    Sen. Ep. 12, 1:

    nihil adhuc inter manus habui cui majorem sollicitudinem praestare deberem,

    Plin. Ep. 2, 5, 2:

    scripta quae inter manus habes,

    are occupied with, id. ib. 5, 5, 7.— Trop., palpable, evident:

    ante oculos interque manus sunt omnia vestras,

    Verg. A. 11, 311; cf.:

    manus inter parentum,

    id. ib. 2, 681: inter manus, also, in one's hands, in one's arms:

    abripite hunc intro actutum inter manus,

    Plaut. Most. 2, 1, 38:

    e convivio auferri,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28: sub manu and sub manum, at hand, near, readily, immediately, on the instant: Vocontii sub manu ut essent, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 2:

    quo celerius, ac sub manum annuntiari cognoscique posset, quid in provincia quāque gereretur, etc.,

    Suet. Aug. 49; Sen. Ep. 71, 1: sub manus succedere, according to one's wish, [p. 1112] Plaut. Mil. 3, 2, 59: alicujus manu esse, to be from or by one's hand:

    epistulae quae quidem erant tua manu,

    Cic. Att. 7, 2, 3; cf. id. ib. 8, 13, 1 (cf. II. C. infra): manu, with the hand, by hand, i. e. artificially, opp. to naturally, by nature: manu sata, i. e. by the hand of man, opp. to what grows wild. Caes. B. C. 3, 44:

    urbs manu munitissima,

    Cic. Verr. 2, 2, 2, § 4:

    quaedam ingenia manu, quod aiunt, facienda sunt,

    Sen. Ep. 52, 1:

    quidam et liberos ejurent et orbitatem manu faciant,

    id. ad Marc. 19, 2: morbi, quos manu fecimus, i. e. which we produce by our own fault (e. g. by intemperance), Sen. Brev. Vit. 3, 3: oratio manu facta, artificial, elaborate, opp. to natural, simple, id. Ep. 115, 2: manu mederi, to be a surgeon, Cels. praef. 1: manibus aequis or manu aequā, with equal advantage:

    manibus aequis abscessum est,

    Tac. A. 1, 63:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39, 4: manus afferre, to lay hands on; trop., to destroy or weaken:

    qui diutius torqueri patitur, quem protinus potest liberare, beneficio suo manus affert,

    Sen. Ben. 2, 5, 3:

    manum inicere alicui,

    to lay the hand on one, to detain, arrest him, Cic. Rosc. Com. 16, 48: manum dare, to give or lend a hand, to help, assist, Quint. 2, 3, 7: manus dare or dedere, to give the hands to be bound; hence, in gen., to give up, yield, surrender:

    perpende, et, si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,

    Lucr. 2, 1043:

    fateor, manus vobis do,

    Plaut. Pers. 5, 2, 72:

    donicum aut certe vicissent, aut victi manum dedissent,

    Nep. Ham. 1; cf. Caes. B. G. 5, 31; Cic. Att. 2, 22, 2; Ov. H. 4, 14; 17, 260; Verg. A. 11, 568; Lact. 5, 1, 3:

    brevi manu,

    immediately, without delay, Dig. 23, 3, 43, § 1:

    longā manu,

    slowly, tediously, ib. 46, 3, 79: manum tollere, to raise the hand in token of an intention to yield, to yield, submit: cedo et tollo manum, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 28: manus tollere, to raise the hands in token of admiration or astonishment, Cic. Ac. 2, 19, 63: manus tendere ad aliquem, less freq. alicui, to stretch out the hands to one to implore assistance, Caes. B. G. 2, 13; Cic. Font. 17, 38:

    quae Romanis manus tendebant,

    Caes. B. G. 7, 48:

    dextram Italiae,

    Cic. Phil. 10, 4, 9:

    manu sternere aliquem,

    with the sword, Verg. A. 9, 702: utrāque manu, with both hands, i. e. willingly, readily, Mart. 1, 16, 9:

    manus manum lavat,

    one hand washes the other, one helps the other, Sen. Apoc. 9 fin.; Petr. c. 45, 13; Plin. 35, 10, 36, § 80: manum non vertere, not to turn the hand, prov. for to take no pains, make no effort:

    qui se fatentur virtutis causā ne manum quidem versuros fuisse,

    Cic. Fin. 5, 31, 93; cf. App. Mag. p. 311.
    II.
    Transf.
    A.
    The hand as the instrument used in fight; hence, personal valor, bravery:

    ne usu manuque reliquorum opinionem fallent,

    Caes. B. C. 3, 86:

    manu fortissimus,

    Liv. 39, 40:

    manu fortis,

    Nep. Dat. 1, 3:

    manu vincere,

    Ov. M. 1, 448:

    manu capere urbes,

    by force of arms, Sall. J. 5, 5:

    manum committere Teucris,

    to fight, Verg. A. 12, 60; so,

    conserere manum,

    Liv. 21, 39; 25, 11; 27, 33:

    conferre manum,

    Liv. 10, 43; Verg. A. 12, 345:

    in proelia Ferre manum,

    id. ib. 5, 403; cf.:

    et vice teli saevit nuda manus,

    Juv. 15, 54.—
    2.
    Force, violence, fighting, close combat:

    res venit ad manus atque ad pugnam,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28:

    venire ad manum,

    Liv. 2, 30:

    accedere ad manum,

    Nep. Eum. 5:

    in manus venire,

    to come to an engagement, come to close quarters, Sall. J. 89, 2:

    pugna jam ad manus venerat,

    Liv. 2, 46:

    non manu, neque vi,

    force, violence, Sall. J. 31, 18; so Tac. Agr. 9.—
    B.
    Of the hand of an artist:

    manus extrema non accessit ejus operibus,

    the last hand, the finishing touch, Cic. Brut. 33, 126: aptius a summā conspiciare manu, when you have given yourself the finishing touch, i. e. have completed your toilet, Ov. A. A. 3, 225:

    carmen nondum recepit ultimam manum,

    has not yet received the last polish, Petr. 118.—Hence, extremam bello Imponere manum, to put the finishing hand to the war, to bring it to a close, Verg. A. 7, 573.—Prov.: manum de tabula, lit., the hand from the picture, i. e. enough, Cic. Fam. 7, 25, 1.—
    C.
    A hand, handwriting; in gen., work, workmanship:

    librarii manus,

    Cic. Att. 8, 13, 1: Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad similitudinem tuae litterae, id. ib. 7, 2, 3:

    manum suam cognovit,

    id. Cat. 3, 5, 12:

    propter emissam ab eis manum,

    Dig. 22, 3, 15:

    Praxitelis manus, Scopaeque,

    Mart. 4, 39, 3:

    artificum,

    Verg. A. 1, 455.—
    D.
    For pars, a side:

    est ad hanc manum sacellum,

    Ter. Ad. 4, 2, 37:

    a laeva conspicienda manu,

    Ov. A. A. 3, 307. —
    E.
    In throwing dice, a stake: quas manus remisi, to throw up the stakes, Aug. ap. Suet. Aug. 71.—
    F.
    In fencing, a thrust, hit, blow:

    rectae, aversae, tectaeque manus,

    Quint. 9, 1, 20:

    prima, secunda, tertia, quarta,

    the prime, second, tierce, quart, id. 5, 13, 54.—
    G.
    The trunk of an elephant:

    manus etiam data elephantis,

    Cic. N. D. 2, 47, 120; Curt. 8, 14, 27; Sil. 9, 628.—
    H.
    The fore-paws of bears, Plin. 8, 36, 54, § 130.—
    K.
    The branches on a tree:

    (platanus) cui lnnumerae manus,

    Stat. S. 2, 3, 39:

    fraxineae,

    Pall. Insit. 60.—
    L.
    In milit. lang.: ferreae manus, iron hooks with which an enemy's ship was grappled, grappling-irons:

    manus ferreas atque harpagones paraverant,

    Caes. B. C. 1, 57:

    in advenientes hostium naves ferreas manus inicere,

    Liv. 36, 44 fin.:

    manus ferreas excogitare,

    Front. Strat. 2, 3, 24; Plin. 7, 56, 57, § 209; Curt. 4, 9, 2; Aur. Vict. Vir. Ill. 38; Luc. 3, 635.—
    M.
    Also milit., an armed force, corps of soldiers:

    si nova manus cum veteribus copiis se conjunxisset,

    Caes. B. G. 1, 37:

    magnam manum conducere,

    id. ib. 5, 27:

    Hasdrubalem propediem affore cum manu haudquaquam contemnenda,

    Liv. 30, 7 fin.; id. 44, 27.—
    2.
    Beyond the milit. sphere, in gen., a body, host, number, company, multitude:

    Romam veniet cum magna manu,

    Cic. Att. 16, 11, 6:

    evocatorum,

    id. Fam. 15, 4, 3:

    manus ad Quirinalia paratur,

    id. Q. Fr. 2, 3, 4; cf.:

    manum facere, copias parare,

    id. Caecin. 12, 33:

    manus bonorum,

    id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    Judaeorum,

    id. Fl. 28, 66:

    conjuratorum,

    id. Cat. 1, 5, 12:

    bicorpor,

    i. e. the Centaurs, id. Tusc. 2, 9, 22:

    purpuratorum et satellitum,

    Liv. 42, 51:

    magna clientium,

    Suet. Tib. 1:

    comitum,

    Stat. S. 5, 3, 262:

    juvenum,

    Verg. A. 6, 5.—
    N.
    Labor, hands, i. e. workmen:

    nos aera, manus, navalia demus,

    Verg. A. 11, 329:

    quale manus addunt ebori decus,

    id. ib. 1, 592.—
    O.
    Power:

    haec non sunt in nostra manu,

    Cic. Fam. 14, 2, 3; cf.: in tua manu est, it rests with you, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1:

    juxta deos in tua manu positum est,

    Tac. H. 2, 76:

    victoria in manu nobis est,

    depends on, Sall. C. 20, 10:

    in vostra manu situm,

    id. J. 31; Plaut. Merc. 3, 4, 43:

    in manu esse mihi,

    id. Trin. 1, 2, 67. —
    2.
    In partic., in jurid. lang., the legal power of a husband over his wife, the manus:

    in potestate quidem et masculi et feminae esse solent: in manum autem feminae tantum conveniunt. Olim itaque tribus modis in manum conveniebant: usu, farreo, coëmptione, etc.,

    Gai. Inst. 1, 108 sq.; Cic. Fl. 34, 84 al.—
    P.
    Law t. t., manūs injectio, i. e. an arrest: per manus injectionem agebatur, Gai Inst. 4, 21: ob eam rem ego tibi sestertium X. milium judicati manus inicio, Vet. Form. ap. Gai. ib.
    2.
    mānus, i. q. bonus, Varr. L. L. 6, 2, 4; Macr. S. 1, 3, 13; Isid. 5, 30, 14; Serv. Verg. A. 1, 139; 2, 286; v. ‡ cerus manus.

    Lewis & Short latin dictionary > manus

  • 4 incido

    [st1]1 [-] incĭdo, ĕre, cĭdi [in + cado]: - intr. -    - part. fut. incasurus, Plin. 2, 97. a - tomber dans, sur.    - in foveam incidere, Cic. Phil. 4, 12: tomber dans une fosse.    - ad terram incidere, Virg. En. 12, 926: tomber à terre. --- [avec dat]. Liv. 21, 10, 10. b - se jeter sur, se précipiter vers.    - in vallum incidere, Liv. 27, 13, 2: se précipiter vers le retranchement [en fuyant].    - hi amnes incidunt... flumini, Liv. 44, 31, 4: ces rivières se jettent dans le fleuve... c - fondre sur, attaquer.    - in hostem incidere, Liv. 8, 8, 13: fondre sur l'ennemi.    - ultimis incidere, Liv. 28, 13, 9: fondre sur les derniers. d - tomber dans, sur [par hasard].    - in aliquem incidere, Cic. Planc. 99: tomber sur qqn, le rencontrer.    - in insidias incidere, Cic. Fam. 7, 3, 3: tomber dans des embûches.    - in manus alicujus incidere, Cic. Clu. 21: tomber entre les mains, au pouvoir de qqn. --- cf. Cic. Att. 8, 11, 4.    - in sermonem vestrum incidere, Cic. de Or. 1, 111, survenir dans votre entretien.    - quocumque inciderunt oculi, Cic. Mil. 1: partout où tombent mes regards.    - avec dat. alicui improviso incidere, Cic. Verr. 2, 182: tomber chez qqn à l'improviste. e - tomber dans, devenir la proie de.    - in morbum incidere, Cic. Fam. 13, 29, 4: tomber malade.    - in furorem et insaniam incidere, Cic. Pis. 46: tomber dans la folie et la démence.    - in gloriæ cupiditatem incidere, Cic. Off. 1, 26: tomber dans la passion de la gloire.    - in sermonem hominum incidere, Cic. Att. 16, 2, 4 ; Fam. 9, 3, 1: faire l'objet des conversations. g - arriver, venir par coïncidence.    - in mentionem alicujus incidere, Cic. Cæcil. 50: en venir à parler de qqn.    - incidere in eum sermonem, qui tum fere multis erat in ore, Cic. Læl. 2: tomber sur un sujet de conversation qui était alors dans presque toutes les bouches, = en venir à s'entretenir de...    - quoniam in eadem rei publicæ tempora incidimus, Cic. Fam. 5, 8, 3: puisque nous sommes tombés tous deux dans les mêmes conjonctures politiques.    - ad aliquid faciendum incidere, Cic. Fam. 5, 8, 3: en venir à faire qqch.    - in quem diem Romana incident mysteria, Cic. Att. 6, 1, 26: [dire] quel jour tombent les mystères romains.    - quorum ætas in eorum tempora, quos nominavi, incidit, Cic. Or. 39: leur génération a coïncidé avec l'époque des écrivains que j'ai nommés (a été contemporaine des écrivains...) h - arriver, se présenter (à l'esprit...).    - quodcumque in mentem incidit, Cic. Fin. 4, 43: tout ce qui vient dans l'esprit.    - mihi incidit suspicio, Ter. And. 359: un soupçon me traverse l'esprit.    - incidunt sæpe tempora, cum... Cic. Off. 1, 31: il arrive souvent des circonstances où...    - multis viris tales casus inciderunt, Cic. Fam. 5, 17, 3: de semblables malheurs sont arrivés à beaucoup de personnages. --- cf. Cic. de Or. 1, 26.    - eorum ipsorum, quæ honesta sunt, potest incidere contentio et comparatio, Cic. Off. 1, 152: pour les choses mêmes qui sont honnêtes, il peut se présenter une confrontation et une comparaison.    - mentio, consultatio incidit de aliqua re, Liv. 1, 57, 6 ; 30, 23, 2: l'entretien, la consultation tombe sur telle chose.    - cum inciderit, ut... Cic. Fin. 1, 7: quand il arrivera que...    - forte ita incidit, ut..., ne... Liv. 26, 23, 2 ; 1, 46, 5: le hasard voulut que..., empêcha que... k - s'abattre sur.    - terror incidit ejus exercitui, Caes. BC. 3, 13, 2: la terreur s'abattit sur son armée. --- cf. Cic. de Or. 1, 26.    - pestilentia incidit in urbem agrosque, Liv. 27, 23, 6: une épidémie s'abattit sur la ville et dans les campagnes.    - qqf. tr. ballista obruit quos inciderat, Tac. H. 3: la balliste écrasa ceux sur lesquels elle tomba. --- Apul. M. 6, 8; 6, 14; Ambr. Tob. 2; Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10; id. ib. 14, 1. [st1]2 [-] incīdo, ĕre, cīdi, cīsum [in + caedo]: - tr. - a - entailler, inciser, tailler.    - arbor inciditur vitro, Plin. 12, 115: on fait une entaille dans l'arbre avec du verre.    - pulmo incisus, Cic. Div. 1, 85: un poumon fendillé.    - pinnas incidere, Cic. Att. 4, 2, 5: rogner les ailes.    - vites falce incidere, Virg. B. 3, 11: émonder la vigne. b - graver, buriner.    - in æs aliquid incidere, Cic. Phil. 5. 11: graver qqch sur l'airain.    - aliquem litteris incidere, Sen. Ep. 21, 4: graver dans une lettre le nom, l'image de qqn.    - in basi nomen erat incisum, Cic. Verr. 4, 74: le nom était gravé sur le socle. --- cf. Cic. Verr. 4, 127; Fam. 13, 36.    - (erunt) incisæ litteræ Cic. Phil. 14, 33: une inscription sera gravée.    - arboribus incidere, Virg. B. 10, 53: graver sur les arbres. c - faire en entaillant, en coupant.    - ferro denses incidere, Ov. M. 8, 245: faire des dents en entaillant le fer.    - faces incidere, Virg. B. 8, 29: couper des torches (tailler des torches dans le bois). d - couper, trancher.    - linum incidere, Cic. Cat. 3, 10: trancher le fil [qui ferme une lettre].    - funem incidere, Virg. En. 3, 667: couper le câble. e - fig. couper, interrompre.    - inciditur omnis deliberatio, si... Cic. de Or. 2, 336: toute délibération est coupée, si... --- cf. Liv. 32, 37, 5.    - genus vocis crebro incidens, Cic. de Or. 3, 217: une voix faisant des pauses fréquentes. g - trancher, couper court à.    - media incidere, Cic. Phil. 2, 47: couper court aux détails intermédiaires. --- cf. Virg. B. 9, 14 ; Hor. Ep. 1, 14, 36.    - spem inciderunt (urbem) capi primo impetu posse, Liv. 44, 13, 3: ils ôtèrent tout espoir que la ville pût être prise au premier assaut.
    * * *
    [st1]1 [-] incĭdo, ĕre, cĭdi [in + cado]: - intr. -    - part. fut. incasurus, Plin. 2, 97. a - tomber dans, sur.    - in foveam incidere, Cic. Phil. 4, 12: tomber dans une fosse.    - ad terram incidere, Virg. En. 12, 926: tomber à terre. --- [avec dat]. Liv. 21, 10, 10. b - se jeter sur, se précipiter vers.    - in vallum incidere, Liv. 27, 13, 2: se précipiter vers le retranchement [en fuyant].    - hi amnes incidunt... flumini, Liv. 44, 31, 4: ces rivières se jettent dans le fleuve... c - fondre sur, attaquer.    - in hostem incidere, Liv. 8, 8, 13: fondre sur l'ennemi.    - ultimis incidere, Liv. 28, 13, 9: fondre sur les derniers. d - tomber dans, sur [par hasard].    - in aliquem incidere, Cic. Planc. 99: tomber sur qqn, le rencontrer.    - in insidias incidere, Cic. Fam. 7, 3, 3: tomber dans des embûches.    - in manus alicujus incidere, Cic. Clu. 21: tomber entre les mains, au pouvoir de qqn. --- cf. Cic. Att. 8, 11, 4.    - in sermonem vestrum incidere, Cic. de Or. 1, 111, survenir dans votre entretien.    - quocumque inciderunt oculi, Cic. Mil. 1: partout où tombent mes regards.    - avec dat. alicui improviso incidere, Cic. Verr. 2, 182: tomber chez qqn à l'improviste. e - tomber dans, devenir la proie de.    - in morbum incidere, Cic. Fam. 13, 29, 4: tomber malade.    - in furorem et insaniam incidere, Cic. Pis. 46: tomber dans la folie et la démence.    - in gloriæ cupiditatem incidere, Cic. Off. 1, 26: tomber dans la passion de la gloire.    - in sermonem hominum incidere, Cic. Att. 16, 2, 4 ; Fam. 9, 3, 1: faire l'objet des conversations. g - arriver, venir par coïncidence.    - in mentionem alicujus incidere, Cic. Cæcil. 50: en venir à parler de qqn.    - incidere in eum sermonem, qui tum fere multis erat in ore, Cic. Læl. 2: tomber sur un sujet de conversation qui était alors dans presque toutes les bouches, = en venir à s'entretenir de...    - quoniam in eadem rei publicæ tempora incidimus, Cic. Fam. 5, 8, 3: puisque nous sommes tombés tous deux dans les mêmes conjonctures politiques.    - ad aliquid faciendum incidere, Cic. Fam. 5, 8, 3: en venir à faire qqch.    - in quem diem Romana incident mysteria, Cic. Att. 6, 1, 26: [dire] quel jour tombent les mystères romains.    - quorum ætas in eorum tempora, quos nominavi, incidit, Cic. Or. 39: leur génération a coïncidé avec l'époque des écrivains que j'ai nommés (a été contemporaine des écrivains...) h - arriver, se présenter (à l'esprit...).    - quodcumque in mentem incidit, Cic. Fin. 4, 43: tout ce qui vient dans l'esprit.    - mihi incidit suspicio, Ter. And. 359: un soupçon me traverse l'esprit.    - incidunt sæpe tempora, cum... Cic. Off. 1, 31: il arrive souvent des circonstances où...    - multis viris tales casus inciderunt, Cic. Fam. 5, 17, 3: de semblables malheurs sont arrivés à beaucoup de personnages. --- cf. Cic. de Or. 1, 26.    - eorum ipsorum, quæ honesta sunt, potest incidere contentio et comparatio, Cic. Off. 1, 152: pour les choses mêmes qui sont honnêtes, il peut se présenter une confrontation et une comparaison.    - mentio, consultatio incidit de aliqua re, Liv. 1, 57, 6 ; 30, 23, 2: l'entretien, la consultation tombe sur telle chose.    - cum inciderit, ut... Cic. Fin. 1, 7: quand il arrivera que...    - forte ita incidit, ut..., ne... Liv. 26, 23, 2 ; 1, 46, 5: le hasard voulut que..., empêcha que... k - s'abattre sur.    - terror incidit ejus exercitui, Caes. BC. 3, 13, 2: la terreur s'abattit sur son armée. --- cf. Cic. de Or. 1, 26.    - pestilentia incidit in urbem agrosque, Liv. 27, 23, 6: une épidémie s'abattit sur la ville et dans les campagnes.    - qqf. tr. ballista obruit quos inciderat, Tac. H. 3: la balliste écrasa ceux sur lesquels elle tomba. --- Apul. M. 6, 8; 6, 14; Ambr. Tob. 2; Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10; id. ib. 14, 1. [st1]2 [-] incīdo, ĕre, cīdi, cīsum [in + caedo]: - tr. - a - entailler, inciser, tailler.    - arbor inciditur vitro, Plin. 12, 115: on fait une entaille dans l'arbre avec du verre.    - pulmo incisus, Cic. Div. 1, 85: un poumon fendillé.    - pinnas incidere, Cic. Att. 4, 2, 5: rogner les ailes.    - vites falce incidere, Virg. B. 3, 11: émonder la vigne. b - graver, buriner.    - in æs aliquid incidere, Cic. Phil. 5. 11: graver qqch sur l'airain.    - aliquem litteris incidere, Sen. Ep. 21, 4: graver dans une lettre le nom, l'image de qqn.    - in basi nomen erat incisum, Cic. Verr. 4, 74: le nom était gravé sur le socle. --- cf. Cic. Verr. 4, 127; Fam. 13, 36.    - (erunt) incisæ litteræ Cic. Phil. 14, 33: une inscription sera gravée.    - arboribus incidere, Virg. B. 10, 53: graver sur les arbres. c - faire en entaillant, en coupant.    - ferro denses incidere, Ov. M. 8, 245: faire des dents en entaillant le fer.    - faces incidere, Virg. B. 8, 29: couper des torches (tailler des torches dans le bois). d - couper, trancher.    - linum incidere, Cic. Cat. 3, 10: trancher le fil [qui ferme une lettre].    - funem incidere, Virg. En. 3, 667: couper le câble. e - fig. couper, interrompre.    - inciditur omnis deliberatio, si... Cic. de Or. 2, 336: toute délibération est coupée, si... --- cf. Liv. 32, 37, 5.    - genus vocis crebro incidens, Cic. de Or. 3, 217: une voix faisant des pauses fréquentes. g - trancher, couper court à.    - media incidere, Cic. Phil. 2, 47: couper court aux détails intermédiaires. --- cf. Virg. B. 9, 14 ; Hor. Ep. 1, 14, 36.    - spem inciderunt (urbem) capi primo impetu posse, Liv. 44, 13, 3: ils ôtèrent tout espoir que la ville pût être prise au premier assaut.
    * * *
    I.
        Incido, incidis, incidi, incisum, pen. prod. incidere, Ex in et caedo compositum. Virgil. Couper, Entamer, Trencher, Inciser, Chiqueter.
    \
        Incidere, Insculpere etiam significat: varieque construitur. Engraver, Entailler.
    \
        Incisa tabula his literis, Iupiter, etc. Liu. Un tableau ou estoyent ces mots escripts, etc.
    \
        Ludum incidere. Horat. Rompre le jeu, Couper la queue au jeu.
    \
        Poema quod composueram, incidi. Cic. J'ay rompu, ou Desciré, ou J'ay delaissé, et ne le veulx point achever.
    \
        Incidere sermonem. Liu. Rompre une parolle et propos.
    \
        Incisa spes. Liu. Esperance ostee, ou tolue, Espoir perdu.
    \
        Singultus verba incidens. Stat. Coupant ou rompant les mots, Qui empesche et interrompt le parler.
    II.
        Incido, incidis, incidi, pen. corr. incasum, incidere, Ex in et cado compositum. Plin. Cheoir, Tomber.
    \
        Incidere. Cic. Tomber d'adventure en quelque chose, Encheoir.
    \
        In seruorum ferrum et manus incidit. Cic. Il est tombé entre les mains de, etc.
    \
        Incidere in aes alienum. Cic. S'endebter.
    \
        Incidere in amorem. Cic. Entrer, ou tomber en amour.
    \
        Incidere in contentionem. Cic. Tomber en debat.
    \
        Si recte ambulauerit is qui hanc epistolam tulit, in ipsum tuum diem incidit. Cic. Il est arrivé au jour que tu demandois.
    \
        Incidunt in eum diem mysteria. Cic. Escheent ce jour là.
    \
        In discrimen. Cic. Tomber en un danger.
    \
        Eunti, et in euntem incidere. Cic. Le rencontrer.
    \
        In fraudem. Plaut. Tomber en inconvenient, ou en perte et dommage.
    \
        In eandem fraudem ex hac re, atque ex illa incides. Terent. Autant perdras tu ainsi qu'en ca.
    \
        In lapidem. Varro. Se heurter à une pierre, Chopper.
    \
        - ego in eum incidi infoelix locum, Vt neque, etc. Terent. Je suis tombé en cest inconvenient là, de, etc.
    \
        In morbum. Cic. Cheoir en maladie, Devenir malade.
    \
        In nomen alicuius. Cic. Tomber en propos d'aucun.
    \
        In eum sermonem incidimus, qui tum fere multis erat in ore. Cic. Nous veinsmes à propos de parler, etc. Nous tombasmes sur ce propos.
    \
        Ego in varios sermones incidebam. Cic. Je devisoye de divers propos.
    \
        In suspicionem regni appetendi. Cic. Estre souspeconné.
    \
        Incurrere atque incidere in aliquem. Cic. Le rencontrer et heurter en courant.
    \
        In aliquem incidere et complecti. Cicero. Le rencontrer et l'embrasser.
    \
        Incidit in idipsum quod timebat. Cic. Il est tombé, etc.
    \
        Incidit mihi in mentem haec res. Terent. Ceci m'est venu en la fantasie.
    \
        Vt aliud ex alio incidit! Terent. Comment les choses viennent l'une de l'autre! Comment on tombe d'un propos en autre!
    \
        Incidit amori nostro calamitas. Terent. Il est advenu quelque trouble en, etc.
    \
        Incidunt saepe causae, quum repugnare vtilitas honestati videatur. Cic. Il advient souvent des cas, que, etc.
    \
        Incidit mentio de Philippo et Romanis. Liu. Il fut faict mention de, etc.
    \
        Incidit pestilentia grauis per vrbem. Liu. Il est advenu.
    \
        Saxum ex spelunca in crura eius incidit. Cic. Tomba, Cheut.
    \
        Incidit sermo de Catulo Messalino. Plin. iunior. On veint à parler de Catule, On veint en propos de parler de Catule.
    \
        Qui isthaec tibi incidit suspectio? Terent. Dont te vient, etc.
    \
        Suspicio de me incidit, me psaltriam hanc emisse. Terent. On ha souspecon que j'ay, etc.
    \
        Incidunt saepe tempora, quum ea quae maxime videntur, etc. Cic. Il advient souvent que, etc.
    \
        Incidit saepe vt, etc. Cic. Il advient souvent que, etc.
    \
        Incidit infoeliciter, vt talem ciuem amitteremus. Liu. A la malheure perdismes nous un tel citoyen, Il adveint de malheur que nous perdismes, etc.
    \
        Forte ita incidit vt comitiis perfectis nuntiaretur, etc. Liuius. De cas d'adventure il adveint que, etc.
    \
        Forte ita inciderat ne duo violenta ingenia matrimonio iungerentur. Liuius. Par adventure estoit il ainsi advenu de paour que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > incido

  • 5 incido

    I in-cido, cidī, —, ere [ cado ]
    1)
    а) падать, попадать (in laqueos Q и laqueos Vulc; in insidias, in manūs alicujus C, тж. i. manus alicujus Ap); наткнуться, натолкнуться ( alicui и in aliquem C); впадать ( amnis incidit flumīni L); упасть (in foveam C; ad terram V)
    in damnationem i. Apпроиграть тяжбу
    б) врываться (patentibus portis—dat. L)
    i. ad aliquid faciendum C — прийти к мысли что-л. сделать
    in mentionem alicujus rei i. C — упомянуть о чём-л.
    incĭdit in mentem alicui Ter, C — кому-л. приходит в голову (на ум)
    in opinionem i. T etc.прийти к мнению или приобрести репутацию
    in sermonem i. C — заговорить (о чём-л.) или C вмешаться в разговор; но тж.
    in aliquem diem i. C — прийтись на какой-л. день (совпасть с каким л. днём)
    2) бросаться, устремляться ( in vallum portasque L); нападать ( alicui или in aliquem L)
    3) перен. охватывать, овладевать, объять (terror incĭdit alicui Cs; pestilentia incidit in urbem L); впадать ( in insaniam C): очутиться, оказаться
    in morbum i. Cзаболеть
    i. caecitatem Ambrослепнуть
    4)
    а) случаться, приключаться (bellum incĭdit Nep, Cs)
    б) возникать, представиться (potest i. quaestio Q)
    sermo (или mentio L) incĭdit de aliquā re C — речь зашла о чём-л. (коснулась чего-л.)
    II in-cīdo, cīdī, cīsum, ere [ caedo ]
    1) надрезать ( arborem Cs); порезать, поранить ( manum bH); рассекать, вскрывать ( corpora mortuorum CC); разрезать, перерезать, перерубать (tortos funes V; vincula, venas alieui C etc.); нарезать ( faces V)
    2)
    а) врезать, вырезать, высекать (nomina in tabula L; i. aliquid in marmore, in aes, in columna aenea C; i. leges ligno, amores arboribus V)
    ferro dentes i. O — зазубрить железо, т. е. смастерить пилу
    б) покрывать резьбой, гравировкой (i. tabulam litteris L)
    3) обрезывать, подрезывать (pinnas C; vites V; arbores Cs, PM)
    4) резко обрывать, прекращать ( ludum H)
    5) перебивать, прерывать (sermonem L; ludum H; deliberationem C)
    7) лишать, отнимать ( spem L)
    8) отменять, объявлять недействительным ( testamentum Dig)

    Латинско-русский словарь > incido

  • 6 incidentia

    1.
    incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.
    (α).
    With in and acc.:

    in foveam,

    Cic. Phil. 4, 5, 12:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidit,

    id. Fat. 3, 6:

    e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,

    Lucr. 6, 145; cf. id. 296:

    in segetem flamma,

    falls, Verg. A. 2, 305:

    pestilentia in urbem,

    Liv. 27, 23 fin.:

    ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

    entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:

    in oculos,

    Plin. 20, 17, 73, § 187:

    incidentibus vobis in vallum portasque,

    Liv. 27, 13, 2:

    in laqueos,

    Juv. 10, 314.—
    (β).
    With other prepp.:

    incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,

    Verg. A. 12, 926:

    (turris) super agmina late incidit,

    id. ib. 2, 467.—
    (γ).
    With dat.:

    incidere portis,

    to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:

    lymphis putealibus,

    Lucr. 6, 1174:

    caput incidit arae,

    Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:

    ultimis Romanis,

    id. 28, 13, 9:

    jacenti,

    Stat. Th. 5, 233:

    hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,

    empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:

    modo serius incidis (sol) undis,

    sink, Ov. M. 4, 198.—
    (γ).
    Absol.:

    illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,

    Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —
    B.
    In partic., to fall upon, meet, or come upon unexpectedly, fall in with a person or thing.
    (α).
    With in and acc.:

    in aliquem incurrere atque incidere,

    Cic. Planc. 7, 17:

    cum hic in me incidit,

    id. ib. 41, 99:

    C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,

    Caes. B. G. 1, 53, 5:

    in insidias,

    Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:

    in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,

    id. Rosc. Am. 52, 151:

    in manus alicujus,

    id. Clu. 7, 21:

    in vituperatores,

    id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—
    (β).
    With inter:

    inter catervas armatorum,

    Liv. 25, 39.—
    (γ).
    With dat.:

    qui (oculi) quocumque inciderunt,

    Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:

    sane homini praeter opinionem improviso incidi,

    Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:

    incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,

    Verg. A. 11, 699.—
    (δ).
    With acc. alone (late Lat.):

    bene quod meas potissimum manus incidisti,

    App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:

    fatales laqueos,

    Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—
    C.
    Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:

    postquam acrius ultimis incidebat Romanus,

    id. 28, 13, 9.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to fall into any condition.
    (α).
    With in and acc.:

    in morbum,

    Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:

    in miserias,

    id. Phil. 2, 10, 24; cf.:

    qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,

    Liv. 41, 21, 5:

    ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,

    Cic. Lael. 12, 42:

    quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,

    Sall. C. 14, 4:

    in honoris contentionem,

    Cic. Lael. 10, 34:

    in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,

    id. Off. 1, 8, 26:

    in furorem et insaniam,

    Cic. Pis. 20, 46. —
    (β).
    With acc. alone:

    caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,

    Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:

    amorem,

    id. ib. 14, 1.—
    B.
    To fall upon, befall:

    eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,

    Liv. 27, 23, 6:

    tantus terror incidit ejus exercitui,

    fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:

    ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,

    happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—
    C.
    In partic.
    1.
    To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:

    non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:

    fortuito in sermonem alicujus incidere,

    id. de Or. 1, 24, 111:

    in eum sermonem incidere, qui, etc.,

    id. Lael. 1, 2:

    in varios sermones,

    id. Att. 16, 2, 4:

    cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,

    id. Brut. 2, 9:

    iterum in mentionem incidimus viri,

    Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—
    2.
    To come or occur to one's mind:

    sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,

    come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:

    redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,

    id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:

    tanta nunc suspicio de me incidit,

    id. Ad. 4, 4, 5:

    dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,

    id. Heaut. 3, 3, 37:

    nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,

    Cic. de Or. 2, 34, 147:

    potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,

    Liv. 1, 57, 6.—
    3.
    To fall upon, happen in a certain time.
    (α).
    With in and acc.:

    quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,

    Cic. Fam. 2, 7, 2:

    quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,

    Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:

    quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,

    id. ib. 5, 8, 3 fin.:

    facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,

    id. Att. 6, 1, 26:

    cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,

    id. Pis. 4, 8:

    quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,

    Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:

    quintus annus cum in te praetorem incidisset,

    Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—
    (β).
    With acc. alone (late Lat.):

    ut menses... autumnale tempus inciderent,

    Sol. 1, § 44.—
    4.
    To fall out, happen, occur:

    et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    si quid tibi durius inciderit,

    Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

    incidunt saepe tempora cum, etc.,

    id. Off. 1, 10, 31:

    eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,

    id. ib. 1, 43, 152:

    potest incidere quaestio,

    Quint. 7, 1, 19:

    verbum si quod minus usitatum incidat,

    id. 2, 5, 4:

    in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,

    id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;

    verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,

    Plin. 2, 27, 27, § 97:

    si quando ita incidat,

    Quint. 2, 5, 5; cf.:

    forte ita incidit, ut, etc.,

    Liv. 26, 23, 2:

    forte ita inciderat, ne, etc.,

    id. 1, 46, 5.—
    5.
    To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:

    ne ipse incidat in Diodorum, etc.,

    Cic. Fat. 8, 15.—
    6.
    To stumble upon, undertake at random:

    sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,

    Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.
    2.
    incīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [in-caedo], to cut into, cut through, cut open, cut up (class.).
    I.
    Lit.:

    teneris arboribus incisis atque inflexis,

    Caes. B. G. 2, 17, 4:

    arbores,

    Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:

    inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,

    id. 12, 25, 54, § 115; cf.:

    palmes inciditur in medullam,

    id. 14, 9, 11, § 84:

    venam,

    to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:

    incisi nervi,

    Plin. 11, 37, 88, § 218:

    circa vulnus scalpello,

    Cels. 5, 27, 3:

    pinnas,

    to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,

    vites falce,

    Verg. E. 3, 11:

    pulmo incisus,

    cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:

    eupatoria foliis per extremitates incisis,

    i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:

    nos linum incidimus, legimus,

    cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:

    funem,

    Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:

    nocentes homines vivos,

    id. ib.:

    quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?

    Cic. Div. 1, 39, 85:

    si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,

    cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:

    squamisque incisus adaestuat amnis,

    Stat. Th. 5, 517:

    non incisa notis marmcra publicis,

    engraved, Hor. C. 4, 8, 13:

    tabula... his ferme incisa litteris fuit,

    Liv. 6, 29 fin.
    B.
    Transf.
    1.
    To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.
    (α).
    With in and abl.:

    id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:

    foedus in columna aenea incisum et perscriptum,

    id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:

    in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,

    id. ib. 2, 4, 34, §

    74: nomina in tabula incisa,

    id. Fam. 13, 36, 1:

    notum est carmen incisum in sepulcro,

    id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:

    incidens litteras in fago recenti,

    Plin. 16, 9, 14, § 35:

    indicem in aeneis tabulis,

    Suet. Aug. 101:

    quae vos incidenda in aere censuistis,

    Plin. Pan. 75, 1.—
    (β).
    With in and acc.:

    quae (acta) ille in aes incidit,

    Plin. Pan. 1, 7, 16:

    leges in aes incisae,

    Liv. 3, 57 fin.:

    lege jam in aes incisā,

    Suet. Aug. 28 fin.:

    quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,

    Cic. Phil. 1, 10, 26.—
    (γ).
    With dat. ( poet. and post-Aug.):

    verba ceris,

    Ov. M. 9, 529:

    amores arboribus,

    Verg. E. 10, 53:

    fastos marmoreo parieti,

    Suet. Gramm. 17:

    nomen non trabibus aut saxis,

    Plin. Pan. 54, 7; cf.:

    primum aliquid da, quod possim titulis incidere,

    i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—
    (δ).
    Absol.:

    incidebantur jam domi leges,

    Cic. Mil. 32, 87; cf.:

    tabula his litteris incīsa,

    Liv. 6, 29, 9:

    sine delectu morum quisquis incisus est,

    inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:

    Victorem litteris incisis appellare,

    Macr. S. 3, 6, 11.—
    2.
    To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):

    ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,

    Ov. M. 8, 245:

    novas incide faces, tibi ducitur uxor,

    Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.
    II.
    Trop.
    A.
    To break off, interrupt, put an end to:

    poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,

    have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:

    inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,

    id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:

    tandem haec singultu verba incidente profatur,

    Stat. Th. 9, 884:

    novas lites,

    Verg. E. 9, 14:

    ludum,

    Hor. Ep. 1, 14, 36:

    vocis genus crebro incidens,

    broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—
    B.
    To cut off, cut short, take away, remove:

    media,

    to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:

    qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,

    id. 4, 2, 5:

    Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,

    cut off, Liv. 2, 15, 7:

    spe incisā,

    id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:

    tantos actus,

    Sil. 3, 78:

    ipsam, quam promimus horam casus incidit,

    Sen. Ep. 101:

    testamentum,

    to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—
    C.
    In rhet., to make by cutting, to cut:

    aequaliter particulas,

    Cic. Or. 61, 205.— Hence,
    1.
    incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:

    incisiones et membra,

    id. 64, 261):

    incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,

    Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—
    2.
    incīsē, adv., in short clauses:

    quo pacto deceat incise membratimve dici,

    Cic. Or. 63, 212; cf. incisim.

    Lewis & Short latin dictionary > incidentia

  • 7 incido

    1.
    incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.
    (α).
    With in and acc.:

    in foveam,

    Cic. Phil. 4, 5, 12:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidit,

    id. Fat. 3, 6:

    e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,

    Lucr. 6, 145; cf. id. 296:

    in segetem flamma,

    falls, Verg. A. 2, 305:

    pestilentia in urbem,

    Liv. 27, 23 fin.:

    ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

    entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:

    in oculos,

    Plin. 20, 17, 73, § 187:

    incidentibus vobis in vallum portasque,

    Liv. 27, 13, 2:

    in laqueos,

    Juv. 10, 314.—
    (β).
    With other prepp.:

    incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,

    Verg. A. 12, 926:

    (turris) super agmina late incidit,

    id. ib. 2, 467.—
    (γ).
    With dat.:

    incidere portis,

    to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:

    lymphis putealibus,

    Lucr. 6, 1174:

    caput incidit arae,

    Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:

    ultimis Romanis,

    id. 28, 13, 9:

    jacenti,

    Stat. Th. 5, 233:

    hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,

    empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:

    modo serius incidis (sol) undis,

    sink, Ov. M. 4, 198.—
    (γ).
    Absol.:

    illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,

    Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —
    B.
    In partic., to fall upon, meet, or come upon unexpectedly, fall in with a person or thing.
    (α).
    With in and acc.:

    in aliquem incurrere atque incidere,

    Cic. Planc. 7, 17:

    cum hic in me incidit,

    id. ib. 41, 99:

    C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,

    Caes. B. G. 1, 53, 5:

    in insidias,

    Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:

    in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,

    id. Rosc. Am. 52, 151:

    in manus alicujus,

    id. Clu. 7, 21:

    in vituperatores,

    id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—
    (β).
    With inter:

    inter catervas armatorum,

    Liv. 25, 39.—
    (γ).
    With dat.:

    qui (oculi) quocumque inciderunt,

    Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:

    sane homini praeter opinionem improviso incidi,

    Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:

    incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,

    Verg. A. 11, 699.—
    (δ).
    With acc. alone (late Lat.):

    bene quod meas potissimum manus incidisti,

    App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:

    fatales laqueos,

    Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—
    C.
    Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:

    postquam acrius ultimis incidebat Romanus,

    id. 28, 13, 9.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to fall into any condition.
    (α).
    With in and acc.:

    in morbum,

    Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:

    in miserias,

    id. Phil. 2, 10, 24; cf.:

    qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,

    Liv. 41, 21, 5:

    ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,

    Cic. Lael. 12, 42:

    quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,

    Sall. C. 14, 4:

    in honoris contentionem,

    Cic. Lael. 10, 34:

    in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,

    id. Off. 1, 8, 26:

    in furorem et insaniam,

    Cic. Pis. 20, 46. —
    (β).
    With acc. alone:

    caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,

    Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:

    amorem,

    id. ib. 14, 1.—
    B.
    To fall upon, befall:

    eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,

    Liv. 27, 23, 6:

    tantus terror incidit ejus exercitui,

    fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:

    ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,

    happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—
    C.
    In partic.
    1.
    To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:

    non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:

    fortuito in sermonem alicujus incidere,

    id. de Or. 1, 24, 111:

    in eum sermonem incidere, qui, etc.,

    id. Lael. 1, 2:

    in varios sermones,

    id. Att. 16, 2, 4:

    cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,

    id. Brut. 2, 9:

    iterum in mentionem incidimus viri,

    Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—
    2.
    To come or occur to one's mind:

    sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,

    come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:

    redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,

    id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:

    tanta nunc suspicio de me incidit,

    id. Ad. 4, 4, 5:

    dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,

    id. Heaut. 3, 3, 37:

    nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,

    Cic. de Or. 2, 34, 147:

    potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,

    Liv. 1, 57, 6.—
    3.
    To fall upon, happen in a certain time.
    (α).
    With in and acc.:

    quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,

    Cic. Fam. 2, 7, 2:

    quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,

    Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:

    quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,

    id. ib. 5, 8, 3 fin.:

    facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,

    id. Att. 6, 1, 26:

    cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,

    id. Pis. 4, 8:

    quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,

    Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:

    quintus annus cum in te praetorem incidisset,

    Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—
    (β).
    With acc. alone (late Lat.):

    ut menses... autumnale tempus inciderent,

    Sol. 1, § 44.—
    4.
    To fall out, happen, occur:

    et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    si quid tibi durius inciderit,

    Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

    incidunt saepe tempora cum, etc.,

    id. Off. 1, 10, 31:

    eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,

    id. ib. 1, 43, 152:

    potest incidere quaestio,

    Quint. 7, 1, 19:

    verbum si quod minus usitatum incidat,

    id. 2, 5, 4:

    in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,

    id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;

    verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,

    Plin. 2, 27, 27, § 97:

    si quando ita incidat,

    Quint. 2, 5, 5; cf.:

    forte ita incidit, ut, etc.,

    Liv. 26, 23, 2:

    forte ita inciderat, ne, etc.,

    id. 1, 46, 5.—
    5.
    To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:

    ne ipse incidat in Diodorum, etc.,

    Cic. Fat. 8, 15.—
    6.
    To stumble upon, undertake at random:

    sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,

    Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.
    2.
    incīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [in-caedo], to cut into, cut through, cut open, cut up (class.).
    I.
    Lit.:

    teneris arboribus incisis atque inflexis,

    Caes. B. G. 2, 17, 4:

    arbores,

    Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:

    inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,

    id. 12, 25, 54, § 115; cf.:

    palmes inciditur in medullam,

    id. 14, 9, 11, § 84:

    venam,

    to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:

    incisi nervi,

    Plin. 11, 37, 88, § 218:

    circa vulnus scalpello,

    Cels. 5, 27, 3:

    pinnas,

    to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,

    vites falce,

    Verg. E. 3, 11:

    pulmo incisus,

    cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:

    eupatoria foliis per extremitates incisis,

    i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:

    nos linum incidimus, legimus,

    cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:

    funem,

    Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:

    nocentes homines vivos,

    id. ib.:

    quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?

    Cic. Div. 1, 39, 85:

    si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,

    cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:

    squamisque incisus adaestuat amnis,

    Stat. Th. 5, 517:

    non incisa notis marmcra publicis,

    engraved, Hor. C. 4, 8, 13:

    tabula... his ferme incisa litteris fuit,

    Liv. 6, 29 fin.
    B.
    Transf.
    1.
    To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.
    (α).
    With in and abl.:

    id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:

    foedus in columna aenea incisum et perscriptum,

    id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:

    in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,

    id. ib. 2, 4, 34, §

    74: nomina in tabula incisa,

    id. Fam. 13, 36, 1:

    notum est carmen incisum in sepulcro,

    id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:

    incidens litteras in fago recenti,

    Plin. 16, 9, 14, § 35:

    indicem in aeneis tabulis,

    Suet. Aug. 101:

    quae vos incidenda in aere censuistis,

    Plin. Pan. 75, 1.—
    (β).
    With in and acc.:

    quae (acta) ille in aes incidit,

    Plin. Pan. 1, 7, 16:

    leges in aes incisae,

    Liv. 3, 57 fin.:

    lege jam in aes incisā,

    Suet. Aug. 28 fin.:

    quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,

    Cic. Phil. 1, 10, 26.—
    (γ).
    With dat. ( poet. and post-Aug.):

    verba ceris,

    Ov. M. 9, 529:

    amores arboribus,

    Verg. E. 10, 53:

    fastos marmoreo parieti,

    Suet. Gramm. 17:

    nomen non trabibus aut saxis,

    Plin. Pan. 54, 7; cf.:

    primum aliquid da, quod possim titulis incidere,

    i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—
    (δ).
    Absol.:

    incidebantur jam domi leges,

    Cic. Mil. 32, 87; cf.:

    tabula his litteris incīsa,

    Liv. 6, 29, 9:

    sine delectu morum quisquis incisus est,

    inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:

    Victorem litteris incisis appellare,

    Macr. S. 3, 6, 11.—
    2.
    To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):

    ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,

    Ov. M. 8, 245:

    novas incide faces, tibi ducitur uxor,

    Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.
    II.
    Trop.
    A.
    To break off, interrupt, put an end to:

    poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,

    have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:

    inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,

    id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:

    tandem haec singultu verba incidente profatur,

    Stat. Th. 9, 884:

    novas lites,

    Verg. E. 9, 14:

    ludum,

    Hor. Ep. 1, 14, 36:

    vocis genus crebro incidens,

    broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—
    B.
    To cut off, cut short, take away, remove:

    media,

    to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:

    qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,

    id. 4, 2, 5:

    Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,

    cut off, Liv. 2, 15, 7:

    spe incisā,

    id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:

    tantos actus,

    Sil. 3, 78:

    ipsam, quam promimus horam casus incidit,

    Sen. Ep. 101:

    testamentum,

    to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—
    C.
    In rhet., to make by cutting, to cut:

    aequaliter particulas,

    Cic. Or. 61, 205.— Hence,
    1.
    incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:

    incisiones et membra,

    id. 64, 261):

    incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,

    Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—
    2.
    incīsē, adv., in short clauses:

    quo pacto deceat incise membratimve dici,

    Cic. Or. 63, 212; cf. incisim.

    Lewis & Short latin dictionary > incido

  • 8 exosculor

    ex-ōsculor, ātus sum, ārī depon.
    1) расцеловать, сердечно целовать (aliquem T, PJ, Su; manūs alicujus T)
    2) восхищаться, расхваливать (sententiam Sen; ingenium alicujus AG)

    Латинско-русский словарь > exosculor

  • 9 addo

    ad-do, didī, ditum, ere
    1)
    а) добавлять, прибавлять ( in vinum aquam Cato); присоединять ( injuriae contumeliam Ph)
    a. gradum (sc. gradui) Pl, L etc.прибавлять шагу
    a. cursum Ptускорить бег
    adde (huc, istuc, eo, eodem) L, C etc. — добавь (к этому), т. е. к тому же
    addito tempore T и addita aetate PM — со временем, с течением времени
    a. aliquem Trojae periturae V — обречь кого-л. на гибель вместе с Троей
    б) мат. прибавлять, складывать
    2) придавать, приставлять ( alicui custodem Pl)
    4) вкладывать ( epistulas in eumdem fasciculum C); накладывать, наваливать ( stercus ad radīcem Cato)
    5) давать (nomina rebus O; cognomen alicui V)
    a. calcar (calcaria) alicui H, PJ — пришпоривать, перен. подбадривать, поощрять кого-л.
    virgas alicui a. L — сечь кого-л. розгами
    moras alicui rei a. V — замедлить что-л.
    finem alicui rei a. Sil, Cld — положить конец чему-л.
    manūs alicujus in vincla a. O — наложить оковы на чьи-л. руки
    a. in arma manus O — браться за оружие, воевать
    6) усиливать, внушать, прибавлять (iram O; ardorem V)
    strenuis vel ignavis spem metumque a. T — храбрым внушить надежду, а на малодушных навести страх

    Латинско-русский словарь > addo

  • 10 demulceo

    dē-mulceo, mulsī, mulsum (mulctum), ēre
    1) гладить рукою, поглаживать (alicui caput Ter; dorsum, sc. equi L)
    3) ласкать, льстить (d. animum AG)

    Латинско-русский словарь > demulceo

  • 11 Наручники

    - manicae;

    • надеть наручники - manus alicujus in vincla addere;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Наручники

  • 12 Попадать

    - pervenire; incidere (in laqueos; in insidias; in manus alicujus); incurrere; succedere (jugo servitutis; dominationi); delabi;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Попадать

  • 13 sumo

    sūmo, ĕre, sumpsi, sumptum - tr. -    - inf. pf. sync. sumpse, Naev. Com. 97 ==== arch. suremit = sumpsit; surempsit = sumpserit P. Fest. 299, 2; Fest. 298, 9. [st1]1 [-] prendre, se saisir de, s'approprier, revêtir (un costume); emprunter.    - sumere vas in manus, Cic.: prendre un vase dans ses mains.    - sumere aliquid in manus, Quint.: prendre qqch en main.    - sumere pomum de lance, Ov.: prendre un fruit dans le plat.    - sumere virilem togam: prendre la toge virile.    - pecuniam (mutuam) sumere: emprunter de l'argent, faire un emprunt.    - sumpsi hoc mihi ut... Cic.: j'ai pris la liberté de...    - sumere supplicium de aliquo: infliger un supplice à qqn.    - sumere poenam ex aliquo, Virg.: infliger une peine à qqn.    - sumi venustate alicujus, Apul.: s'éprendre de la beauté de qqn.    - sumere orationem, Cic.: entrer en matière. [st1]2 [-] prendre pour soi, prendre de préférence, adopter, choisir; acheter.    - sumere personam, Hor.: jouer un personnage.    - vultum ab ore alicujus sumere, Stat.: composer son visage sur celui d'un autre.    - sumere litteras ab aliquo ad aliquem: se faire donner une lettre de qqn pour qqn.    - plus minusve ex fortuna sumere, Tac.: demander plus ou moins à la fortune.    - laudem a crimine sumit, Ov. M. 6: tirer gloire de son crime.    - sumpsimus Capuam, Cic. Fam. 16, 11, 3: nous avons choisi Capoue.    - sumere aliquem monitorem, Sall. J. 85, 10: prendre qqn pour conseiller.    - aliquem ducem sumere: prendre qqn pour chef.    - sumere liberos, Sall. J. 10, 8: adopter des enfants.    - quis te mala sumere cogit? Ov. Tr. 5: qui t'oblige à choisir de mauvais vers?    - legatis respondit diem se ad deliberandum sumpturum, Caes. BG. 1: il répondit aux envoyés qu’il allait s'accorder un délai pour réfléchir.    - sumite materiam vestris aequam viribus, Hor. A. P.: choisissez un sujet proportionné à vos forces.    - sumere parvo, Hor.: acheter à vil prix. [st1]3 [-] prendre (dans un certain but), appliquer, employer, consumer, dépenser.    - sumere frustra laborem, Caes. B. G. 3: se fatiguer en vain.    - minus sumptum est sex minis, Plaut.: on a dépensé moins de six mines.    - quoad perventum est eo, quo sumpta navis est, non domini est navis, sed navigantium, Cic. Off. 3: jusqu'à ce qu'on soit arrivé là où on a loué le navire, celui-ci appartient non au maître mais aux passagers. [st1]4 [-] entreprendre, assumer, se charger de, prendre sur soi, s'arroger.    - sumere sibi aliquid: s'attribuer qqch, s'arroger qqch, se charger de qqch.    - omne bellum sumi facile, ceterum aegerrime desinere, Sall. J. 83: il est facile d'entreprendre la guerre, très difficile d'y mettre fin.    - quem virum aut heroa sumis celebrare, Clio? Hor. C. 1: quel homme ou quel héros entreprends-tu de chanter, Clio?    - quis sibi res gestas Augusti scribere sumit? Hor. Ep. 1: qui se charge d'écrire les actions d'Auguste?    - vultus sumit acerbos, Ov. Tr. 5: (la Fortune) prend un air sévère.    - antiquos mores sumere, Liv.: s'approprier les moeurs antiques.    - ne imperatorias sibi partes sumpsisse videretur, Caes. BC. 3: de peur de paraître s'arroger le rôle de général.    - mihi non sumo ut putem... Cic.: je n'ai pas la prétention de croire...    - hoc tibi sumis + prop. inf.: tu as la prétention de... [st1]5 [-] poser comme principe, supposer, soutenir.    - ea sumere ad concluendum quae... Cic.: établir sa conclusion sur ce qui...    - beatos esse deos sumpsisti, Cic.: tu as posé comme principe que les dieux sont heureux.    - quae sumpta sunt, Cic.: les prémisses d'un syllogisme.    - pro non dubio sumebant quae... Liv.: ils admettaient comme certain que...    - unum hoc sumo, quod... Cic.: j'avance ce seul fait que...    - sumere argumenti loco: admettre comme preuve. [st1]6 [-] nommer, citer.    - homines notos sumere odiosum est, Cic. Am.: il est fâcheux de citer des hommes connus.    - aliquid sumere illustrius, Cic.: citer qqch de plus illustre.    - voir sumptus
    * * *
    sūmo, ĕre, sumpsi, sumptum - tr. -    - inf. pf. sync. sumpse, Naev. Com. 97 ==== arch. suremit = sumpsit; surempsit = sumpserit P. Fest. 299, 2; Fest. 298, 9. [st1]1 [-] prendre, se saisir de, s'approprier, revêtir (un costume); emprunter.    - sumere vas in manus, Cic.: prendre un vase dans ses mains.    - sumere aliquid in manus, Quint.: prendre qqch en main.    - sumere pomum de lance, Ov.: prendre un fruit dans le plat.    - sumere virilem togam: prendre la toge virile.    - pecuniam (mutuam) sumere: emprunter de l'argent, faire un emprunt.    - sumpsi hoc mihi ut... Cic.: j'ai pris la liberté de...    - sumere supplicium de aliquo: infliger un supplice à qqn.    - sumere poenam ex aliquo, Virg.: infliger une peine à qqn.    - sumi venustate alicujus, Apul.: s'éprendre de la beauté de qqn.    - sumere orationem, Cic.: entrer en matière. [st1]2 [-] prendre pour soi, prendre de préférence, adopter, choisir; acheter.    - sumere personam, Hor.: jouer un personnage.    - vultum ab ore alicujus sumere, Stat.: composer son visage sur celui d'un autre.    - sumere litteras ab aliquo ad aliquem: se faire donner une lettre de qqn pour qqn.    - plus minusve ex fortuna sumere, Tac.: demander plus ou moins à la fortune.    - laudem a crimine sumit, Ov. M. 6: tirer gloire de son crime.    - sumpsimus Capuam, Cic. Fam. 16, 11, 3: nous avons choisi Capoue.    - sumere aliquem monitorem, Sall. J. 85, 10: prendre qqn pour conseiller.    - aliquem ducem sumere: prendre qqn pour chef.    - sumere liberos, Sall. J. 10, 8: adopter des enfants.    - quis te mala sumere cogit? Ov. Tr. 5: qui t'oblige à choisir de mauvais vers?    - legatis respondit diem se ad deliberandum sumpturum, Caes. BG. 1: il répondit aux envoyés qu’il allait s'accorder un délai pour réfléchir.    - sumite materiam vestris aequam viribus, Hor. A. P.: choisissez un sujet proportionné à vos forces.    - sumere parvo, Hor.: acheter à vil prix. [st1]3 [-] prendre (dans un certain but), appliquer, employer, consumer, dépenser.    - sumere frustra laborem, Caes. B. G. 3: se fatiguer en vain.    - minus sumptum est sex minis, Plaut.: on a dépensé moins de six mines.    - quoad perventum est eo, quo sumpta navis est, non domini est navis, sed navigantium, Cic. Off. 3: jusqu'à ce qu'on soit arrivé là où on a loué le navire, celui-ci appartient non au maître mais aux passagers. [st1]4 [-] entreprendre, assumer, se charger de, prendre sur soi, s'arroger.    - sumere sibi aliquid: s'attribuer qqch, s'arroger qqch, se charger de qqch.    - omne bellum sumi facile, ceterum aegerrime desinere, Sall. J. 83: il est facile d'entreprendre la guerre, très difficile d'y mettre fin.    - quem virum aut heroa sumis celebrare, Clio? Hor. C. 1: quel homme ou quel héros entreprends-tu de chanter, Clio?    - quis sibi res gestas Augusti scribere sumit? Hor. Ep. 1: qui se charge d'écrire les actions d'Auguste?    - vultus sumit acerbos, Ov. Tr. 5: (la Fortune) prend un air sévère.    - antiquos mores sumere, Liv.: s'approprier les moeurs antiques.    - ne imperatorias sibi partes sumpsisse videretur, Caes. BC. 3: de peur de paraître s'arroger le rôle de général.    - mihi non sumo ut putem... Cic.: je n'ai pas la prétention de croire...    - hoc tibi sumis + prop. inf.: tu as la prétention de... [st1]5 [-] poser comme principe, supposer, soutenir.    - ea sumere ad concluendum quae... Cic.: établir sa conclusion sur ce qui...    - beatos esse deos sumpsisti, Cic.: tu as posé comme principe que les dieux sont heureux.    - quae sumpta sunt, Cic.: les prémisses d'un syllogisme.    - pro non dubio sumebant quae... Liv.: ils admettaient comme certain que...    - unum hoc sumo, quod... Cic.: j'avance ce seul fait que...    - sumere argumenti loco: admettre comme preuve. [st1]6 [-] nommer, citer.    - homines notos sumere odiosum est, Cic. Am.: il est fâcheux de citer des hommes connus.    - aliquid sumere illustrius, Cic.: citer qqch de plus illustre.    - voir sumptus
    * * *
        Sumo, sumis, sumpsi, sumptum, sumere. Sallust. Prendre.
    \
        Sumere e medio. Scaeuola. Emporter.
    \
        Sumpta est eo nauis. Cic. Pour aller jusques là.
    \
        Sumere sibi aliquid. Cicero. Se vanter de povoir faire quelque chose.
    \
        Non mihi tantum sumo. Cicero. Je ne me vante pas de povoir tant faire.
    \
        Hoc mihi sumpsi, vt id a te peterem. Cic. Je me suis ingeré de, etc. Je me suis enhardi de, etc. J'ay entreprins.
    \
        Mihi pro meo iure sumo. Cic. Je me l'attribue, et le puis tresbien faire, J'ay droict de ce faire.
    \
        Sumere alicunde. Terent. Emprunter.
    \
        Sumere in re aliqua. Plaut. Employer et despendre.
    \
        Meminero me non sumpsisse quem accusarem, sed recepisse quos defenderem. Cic. Il me souviendra de n'avoir point choisi qui j'accuseroye, ou Que je n'ay pas de moymesme et de mon propre motif ou authorité prins la charge d'accuser aucun, mais, etc.
    \
        Sumat aliquem ex populo. Sallust. Eslise, Choisisse.
    \
        Animum sumere. Ouid. Prendre courage.
    \
        Sumere aquam e puteo. Plaut. Puiser, Tirer de l'eaue.
    \
        Arbitrium sumere. Cic. Prendre arbitre.
    \
        Bellum sumere. Plin. Entreprendre une guerre et l'encommencer.
    \
        Beneficium sumere. Plaut. Recevoir un plaisir.
    \
        Confidentiam sumere. Plaut. S'enhardir, Se confier.
    \
        Consilia sumere in aliquam rem. Plin. iunior. Se conseiller, Demander conseil.
    \
        Curam sumere. Plin. iunior. Prendre soing.
    \
        Diem sumere. Caes. Cic. Prendre jour.
    \
        Diem hilarem sumere. Terent. S'esjouir toute une journee, Passer une journee en toute joye.
    \
        Exordia sumere. Virgil. Commencer.
    \
        Ientaculum sumere. Martial. Desjeuner.
    \
        Imaginem alicuius sumere. Plaut. Prendre l'habit d'aucun.
    \
        Initium sumere. Cic. Prendre commencement, Commencer.
    \
        Iudicem sumere de controuersia. Brutus ad Ciceronem. Prendre pour arbitre, et s'accorder à luy, Le faire son juge.
    \
        Iudicium sibi sumere. Caesar. Entreprendre juger de ce qu'un plus grand que nous a desja jugé, Entreprendre le jugement de quelque chose.
    \
        Laborem sumere. Caesar. Prendre peine et travailler.
    \
        Literas commendatitias ad aliquem sumere ab altero. Cic. Prendre lettres, etc.
    \
        Mutuum sumere. Plaut. Emprunter.
    \
        Obsequium animo sumere. Plaut. Vivre à son plaisir.
    \
        Operam sumere ad rem aliquam. Plaut. Mettre peine.
    \
        Operam sumere. Plaut. Travailler en vain, Perdre sa peine.
    \
        Imperatorias partes sibi sumere. Caesar. Faire du capitaine.
    \
        Quas partes ipse mihi sumpseram, eas praeoccupauit oratio tua. Cic. Ce que j'avoye deliberé de dire.
    \
        Personam magistri sumere. Plin. iunior. Entreprendre de faire le maistre.
    \
        Poenas sumere. Virgil. Punir.
    \
        Principium sumere a re aliqua. Plin. Commencer.
    \
        Simile sibi sumere. Plaut. Prendre patron.
    \
        Spatium ad cogitandum sumere. Cic. Prendre le temps et le loisir.
    \
        Spiritus sibi sumere, et arrogantiam. Caesar. S'eslever et enorgueillir.
    \
        Sumere supplicium. Plaut. Punir.
    \
        Testimonium sumere in res aliquas. Cic. Appeler tesmoings à veoir faire quelque chose, Prendre attestation de quelque chose.
    \
        Vestis mihi sumitur. Ouid. Je prens une robbe, Je vests, etc.
    \
        Quomodo sumis, vt siquid cui simile esse possit, sequatur vt etiam difficulter internosci possit? Cic. Comment concluz tu, etc. Comment peuls tu inferer, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sumo

  • 14 venio

    vēnī, ventum, īre
    1) приходить, приезжать, прибывать (domum ad aliquem C; Romam L; larem ad nostrum Ctl)
    scribere, quod in buccam venit погов. C — писать, что приходит в голову
    2) подходить, доходить ( usque ad mare L); подступать ( cum exercitu ad urbem L)
    3) доходить, достигать
    4) (о времени) приходить, наступать
    cura venientis anni C — забота о наступающем (будущем) годе, но
    anni venientes H — годы возмужалости, зрелости ( в отличие от anni recedentes)
    6) попадать, входить, вонзаться ( sagitta venit V); проходить насквозь ( per ilia vēnit arundo V)
    7) всходить, подниматься ( segetes veniunt V); расти, вырастать ( arbores suā sponte veniunt V)
    8) становиться, оказываться
    in potestatem Cs (in manūs C) alicujus v. — попадать во власть кого-л.
    in periculum Cs (in discrimen C) v. — оказаться в опасности
    in consuetudinem v. C — входить в привычку, становиться употребительным
    in consuetudinem proverbii (in prpverbium) v. Lвойти в пословицу
    v. alicui in amicitiam Cs — подружиться с кем-л.
    in odium alicui v. C — навлечь на себя чью-л. ненависть
    in partem alicujus rei v. Cпринять участие в чём-либо
    ad condicionem alicujus v. C — принять чьи-л. условия
    v. in и ad possessionem Digвступать во владение
    hereditas alicui venit C — наследство достаётся кому-л.
    9) показываться, появляться (sol venit H; lacrimae venerunt V)
    10) происходить, проистекать, возникать
    de aliquā gente v. V — происходить из какого-л. рода
    11) случаться, приключаться
    haec ubi veniunt C — если это, произойдёт
    12) выпадать на долю, доставаться
    aliquid sorte alicui venit L — что-л. кому-либо досталось но жребию
    13) переходить, приступать ( ut a fabulis ad facta veniamus C)

    Латинско-русский словарь > venio

  • 15 cedo

    [st1]1 [-] cēdo, ĕre, cessi, cessum: - intr. - a - marcher, aller, s'avancer, venir.    - illuc sis vide, ut transversus cedit, quasi cancer solet, Plaut. Ps.: regarde donc comme il marche de travers, comme le crabe. b - se changer en, tourner en, aboutir à.    - cedere in proverbium, Plin. 23: passer en proverbe.    - poena in vicem fidei cesserat, Liv. 6: le châtiment remplaçait la reconnaissance de dettes.    - temeritas in gloriam cesserat, Curt. 3: sa témérité avait tourné au profit de sa gloire. c - s’en aller, s'éloigner, se retirer, quitter (un lieu).    - cedere e patria: quitter la patrie, s'exiler.    - cedere e vita ou cedere vitâ: mourir.    - cedere loco ou cedere ex loco ou cedere: quitter son poste, lâcher pied, s'enfuir.    - cedere foro: s'éloigner du forum, disparaître du forum. d - faire place, céder à, renoncer à, être vaincu; céder, se rendre, obtempérer, obéir; le céder à.    - cedere aliquid alicui: concéder qqch à qqn.    - tempori cedere: céder aux circonstances.    - cedere alicui (alicui rei): céder devant qqn (devant qqch).    - cedere praecibus alicujus: céder aux prières de qqn.    - fortunae cedere: céder à la fortune.    - fato cedere: céder à la destinée.    - cedant arma togae, Cic.: que les armes le cèdent à la toge!    - passif impers. - nihil Graeciae ceditur, Cic.: on ne le cède en rien à la Grèce. e - faire la cession de, faire l'abandon de, céder, accorder; tomber en partage, échoir à, revenir à, aller à, profiter à.    - captiva corpora Romanis cessere, Liv. 31, 46, 16: les prisonniers échurent aux Romains.    - praeda Romanis cessit: le butin revint aux Romains.    - alicui hortorum possessione cedere, Cic. Mil. 27.75: céder à qqn la propriété de ses jardins.    - Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, Tac. An 1: les armes de Lépide et d'Antoine passèrent dans les mains d'Auguste.    - cedere praedae (dat.) alicujus, Liv.: devenir la proie de qqn.    - praeda cedit alicui, Hor.: la proie revient à qqn.    - reliqui in praedam cessere victoris, Curt. 7: les autres à titre de butin revinrent au vainqueur.    - postquam in dicionem M. Antonii provinciae cesserant, Tac. H. 5: quand les provinces (d'Orient) furent passées sous les lois de Marc-Antoine. f - arriver (bien ou mal), réussir, aboutir, devenir.    - (bene) cedere: réussir.    - bene aut secus cedere: tourner bien ou mal.    - prospere cedere: avoir un résultat heureux.    - gesta quae prospere ei cesserunt, Nep. Timoth.: actions qui lui ont réussi.    - utcumque cesserit, Curt. 7: quoi qu'il arrive.    - aliquid male alicui cedere: arriver qcch de fâcheux à qqn.    - calamitates in remedium cessere: des malheurs [ont abouti à un remède] = sont devenus salutaires. g - disparaître, s'évanouir, s'écouler, passer.    - dies cedunt: les jours passent.    - memoria cedit: le souvenir se perd.    - ut... Postumum Cominium bellum gessisse cum Volscis memoria cessisset, Liv. 2: si bien qu'on aurait oublié que Postumus Cominius avait fait la guerre aux Volsques. h - compter pour, équivaloir à, tenir lieu de.    - oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent, Cato, R. R. 150: on comptera deux brebis stériles pour une féconde.    - epulae... pro stipendio cedunt, Tac. G.: les repas tiennent lieu de solde. i - - tr. - accorder, céder, abandonner.    - cedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - cedere ut: accorder que.    - non cedere quominus + subj.: ne pas convenir que.    - neque protinus cesserit orator quo minus et amicus pro amico et inimicus contra inimicum possit verum, si integra sit ei fides, dicere, Quint.: un orateur n'admettra pas d'emblée qu'un ami ne puisse donner un témoignage exact pour un ami, et un ennemi contre un ennemi, s'ils sont de bonne foi. [st1]2 [-] cĕdo (plur. cette), impér. arch.: donne, montre, parle, dis, allons, voyons.    - remarque: cĕdo: donne... [] cēdo: je donne...    - cedo argentum: donne l'argent.    - unum cedo auctorem, Cic.: cite un exemple.    - cedo ut inspiciam, Plaut.: laisse-moi voir.    - cette manus, Plaut.: donnez-moi vos mains.    - qui, cedo? Ter.: comment, s'il vous plaît?
    * * *
    [st1]1 [-] cēdo, ĕre, cessi, cessum: - intr. - a - marcher, aller, s'avancer, venir.    - illuc sis vide, ut transversus cedit, quasi cancer solet, Plaut. Ps.: regarde donc comme il marche de travers, comme le crabe. b - se changer en, tourner en, aboutir à.    - cedere in proverbium, Plin. 23: passer en proverbe.    - poena in vicem fidei cesserat, Liv. 6: le châtiment remplaçait la reconnaissance de dettes.    - temeritas in gloriam cesserat, Curt. 3: sa témérité avait tourné au profit de sa gloire. c - s’en aller, s'éloigner, se retirer, quitter (un lieu).    - cedere e patria: quitter la patrie, s'exiler.    - cedere e vita ou cedere vitâ: mourir.    - cedere loco ou cedere ex loco ou cedere: quitter son poste, lâcher pied, s'enfuir.    - cedere foro: s'éloigner du forum, disparaître du forum. d - faire place, céder à, renoncer à, être vaincu; céder, se rendre, obtempérer, obéir; le céder à.    - cedere aliquid alicui: concéder qqch à qqn.    - tempori cedere: céder aux circonstances.    - cedere alicui (alicui rei): céder devant qqn (devant qqch).    - cedere praecibus alicujus: céder aux prières de qqn.    - fortunae cedere: céder à la fortune.    - fato cedere: céder à la destinée.    - cedant arma togae, Cic.: que les armes le cèdent à la toge!    - passif impers. - nihil Graeciae ceditur, Cic.: on ne le cède en rien à la Grèce. e - faire la cession de, faire l'abandon de, céder, accorder; tomber en partage, échoir à, revenir à, aller à, profiter à.    - captiva corpora Romanis cessere, Liv. 31, 46, 16: les prisonniers échurent aux Romains.    - praeda Romanis cessit: le butin revint aux Romains.    - alicui hortorum possessione cedere, Cic. Mil. 27.75: céder à qqn la propriété de ses jardins.    - Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, Tac. An 1: les armes de Lépide et d'Antoine passèrent dans les mains d'Auguste.    - cedere praedae (dat.) alicujus, Liv.: devenir la proie de qqn.    - praeda cedit alicui, Hor.: la proie revient à qqn.    - reliqui in praedam cessere victoris, Curt. 7: les autres à titre de butin revinrent au vainqueur.    - postquam in dicionem M. Antonii provinciae cesserant, Tac. H. 5: quand les provinces (d'Orient) furent passées sous les lois de Marc-Antoine. f - arriver (bien ou mal), réussir, aboutir, devenir.    - (bene) cedere: réussir.    - bene aut secus cedere: tourner bien ou mal.    - prospere cedere: avoir un résultat heureux.    - gesta quae prospere ei cesserunt, Nep. Timoth.: actions qui lui ont réussi.    - utcumque cesserit, Curt. 7: quoi qu'il arrive.    - aliquid male alicui cedere: arriver qcch de fâcheux à qqn.    - calamitates in remedium cessere: des malheurs [ont abouti à un remède] = sont devenus salutaires. g - disparaître, s'évanouir, s'écouler, passer.    - dies cedunt: les jours passent.    - memoria cedit: le souvenir se perd.    - ut... Postumum Cominium bellum gessisse cum Volscis memoria cessisset, Liv. 2: si bien qu'on aurait oublié que Postumus Cominius avait fait la guerre aux Volsques. h - compter pour, équivaloir à, tenir lieu de.    - oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent, Cato, R. R. 150: on comptera deux brebis stériles pour une féconde.    - epulae... pro stipendio cedunt, Tac. G.: les repas tiennent lieu de solde. i - - tr. - accorder, céder, abandonner.    - cedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - cedere ut: accorder que.    - non cedere quominus + subj.: ne pas convenir que.    - neque protinus cesserit orator quo minus et amicus pro amico et inimicus contra inimicum possit verum, si integra sit ei fides, dicere, Quint.: un orateur n'admettra pas d'emblée qu'un ami ne puisse donner un témoignage exact pour un ami, et un ennemi contre un ennemi, s'ils sont de bonne foi. [st1]2 [-] cĕdo (plur. cette), impér. arch.: donne, montre, parle, dis, allons, voyons.    - remarque: cĕdo: donne... [] cēdo: je donne...    - cedo argentum: donne l'argent.    - unum cedo auctorem, Cic.: cite un exemple.    - cedo ut inspiciam, Plaut.: laisse-moi voir.    - cette manus, Plaut.: donnez-moi vos mains.    - qui, cedo? Ter.: comment, s'il vous plaît?
    * * *
    I.
        Cedo, cedis, cessi, cessum, cedere. Caesar. Se retirer et donner lieu, ou faire place, Se desplacer pour faire place à un autre.
    \
        Cedere locum. Stat. Donner lieu.
    \
        Cedere loco, patria, vrbe, domo. Caesar. Quicter la place, ou la ville, La laisser et s'en aller.
    \
        Campis cedere. Horat. Abandonner, ou laisser les champs.
    \
        Ab oppido cedere. Cic. S'en aller de la ville.
    \
        Ab ordine cedere. Virgil. Se oster de son ordre, ou de son ranc.
    \
        De sede cedere. Horat. Se lever ou oster de son siege.
    \
        E corpore cessit anima. Lucret. Est sortie du corps.
    \
        Cedere retro. Liu. Soy retirer, et reculer.
    \
        Ad locum aliquem cedere. Ouid. S'en aller, ou se retirer en quelque lieu.
    \
        Quoquam cedere. Lucret. En quelque lieu.
    \
        Cedere vita. Cic. Mourir, Partir de ce monde.
    \
        Cedere alicui. Virgil. S'accorder à aucun, Luy obeir en ce qu'il veult, Ceder.
    \
        Cedere alicui. Virgil. Estre moindre, ou de moindre excellence.
    \
        Cedo tibi in hac laude. Gell. Je confesse que je ne suis pas si digne de louange en ce, que toy.
    \
        Cedere alicui. Cic. Luy donner gaigné, Ne l'oser attendre.
    \
        Nihil cedere alicui. Cic. N'estre en rien moindre qu'un autre.
    \
        Actionibus cedere alicui. Paulus. Luy ceder ses actions.
    \
        Actiones cedere. Vlpian. Idem. Ceder les actions.
    \
        Haereditas alicui cedit. Virgil. Luy advient, ou demeure.
    \
        Ius cedere. Scaeuola. Ceder son droict.
    \
        Ius suum cedere alteri. Virgil. Donner et quicter son droict.
    \
        De iure cedere. Cic. Quicter de son droict.
    \
        Amori turpi cedere. Valer. Flac. S'abandonner à amour deshonneste.
    \
        Authoritati cedere. Pli. Estre de moindre reputation, Estre moins estimé et prisé.
    \
        Consiliis cedere. Ouid. Croire conseil, Obeir au conseil.
    \
        Famae. Cic. Avoir plus d'esgard à sa renommee, à sa reputations et estime ou honneur.
    \
        Fortunae. Cic. Succomber à fortune, Estre vaincu par fortune.
    \
        Non cedit gratiae marmoris ramos, insidentesque ramis aues imitata pictura. Plin. iu. Elle n'ha point moins de grace.
    \
        Honori non cedere. Virgil. Avoir bien merité l'honneur qu'on recoit, Estre digne de tel honneur
    \
        Cedere honore et nomine suo alteri. Plin. iunior. Luy quicter la dignité, Luy resigner sa place et dignité.
    \
        Legibus. Cic. Obeir aux loix.
    \
        Malis. Virgil. Se laisser vaincre aux adversitez, ne point resister vertueusement.
    \
        Malis alterius. Senec. Confesser que son mal et adversité n'est point si grand que le mal d'un autre.
    \
        Oneri, vel ponderi. Plin. Succomber, Obeir aux faix, Plier soubz le faix.
    \
        Operae. Quintil. Fuir une charge et peine, Fuir le travail.
    \
        Periculo. Plin. iunior. Fuir le danger.
    \
        Precibus alicuius. Cic. Accorder les prieres, Se laisser vaincre par prieres.
    \
        Religioni. Cic. Se soubmettre et obeir à la, etc.
    \
        Remediis cedere morbus dicitur a Celso, quando vincitur et percuratur. Quand la maladie est guarie du tout.
    \
        Repugnanti cedere. Ouid. Ceder.
    \
        Spatiis. Claud. Faire place à aucun par honneur, pour le laisser passer, ou asseoir.
    \
        Tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporizer.
    \
        Timori. Valer. Flac. Estre intimidé, Avoir peur.
    \
        Bonis cedere. Quintil. Faire cession de biens.
    \
        Cedere villa creditoribus. Suet. Quicter sa ferme, ou metairie, ou cense, et bailler à ses creanciers en payement.
    \
        Cedere alicui foro et curia. Cic. Luy quicter sa place.
    \
        Cedere foro. Iuuenal. Faire banqueroute.
    \
        Possessione cedere. Liu. Ceder la possession à un autre, Le laisser posseder et jouir.
    \
        Consilium cessit malis. Ouid. Mes adversitez estoyent si grandes que je ne les ay sceu eviter par conseil ou advis quelconque.
    \
        Cedere dicitur dies. Vlpian. Quand le terme de payer commence à escheoir et s'approcher.
    \
        Horae quidem cedunt et dies, menses et anni. Cic. Se passent.
    \
        Curae cedunt. Stat. S'en vont.
    \
        Non cessit illi fiducia. Virgil. Il n'ha point perdu fiance et asseurance.
    \
        Animi fiducia cessit, hoc est, abiit. Stat. Il a perdu tout espoir.
    \
        Cedit fortuna sapienti. Cic. L'homme sage surmonte fortune.
    \
        Lumina cedunt somno. Claud. Les yeulx sont contraincts de dormir.
    \
        Mens duro nunquam cessura labori. Clau. Courage qui jamais ne sera vaincu de travail, qui jamais ne succombera au travail.
    \
        Mores rebus cessere secundis. Lucan. Prosperité et richesse ont changé et chassé les bonnes meurs.
    \
        Natura cessit. Seneca. Est changee et muee.
    \
        Potestas alicui cedere dicitur. Ouid. Quand la seigneurie ou domination luy advient par sort, ou par droict lignagier.
    \
        Potestas cedebat victa. Lucret. La force succomboit.
    \
        Praeda alicui cedit. Horat. La proye luy demeure, Il ha la proye.
    \
        Pudor ab ore cessit. Valer. Flac. Il a perdu toute honte, Il est devenu eshonté.
    \
        Quaestus alicui cedit. Cic. Le gain luy revient.
    \
        Res alicui cedere dicitur. Virgil. Quand son affaire se porte bien.
    \
        Voto res cedere dicitur. Ouid. Quand elle nous vient à souhait, Quand nostre affaire se porte ainsi que nous desirons.
    \
        Lucro ei cedit ea res. Pomponius. Elle vient à son prouffit.
    \
        E pectore cedere dicitur res aliqua. Valer. Flac. Quand nous l'oublions.
    \
        Syluae cedunt alicui. Ouid. Luy adviennent par droict d'heritage, ou autrement.
    \
        Cessit illi victoria. Virgil. Il ha eu la victoire.
    \
        Annis cedere dicuntur vina. Budaeus. Qui ne sont point de garde.
    \
        Cesserunt nitidis habitandae piscibus vndae. Ouidius. Les caves ont esté baillees aux poissons pour habiter.
    \
        Vultus cessere. Seneca La beaulté s'en est allee, Elle est perdue.
    \
        Domus, et quae domui cedunt. La maison avec ses appartenances. Bud. ex Vlpian.
    \
        Foeliciter tibi cedat. Ouid. Bien t'en advienne, Bien t'en prenne.
    \
        Male cedere res dicitur. Horat. Quand il advient tout autrement que nous desirons.
    \
        Male cesserat illi. Oui. Il luy en estoit mal prins, Mal luy en estoit advenu.
    \
        Cedere loco dicitur mutata sententia. Virgil. Quand nous changeons d'opinion.
    \
        Cessit in prouerbium. Plin. Est venu en proverbe.
    \
        Cedere ad factum res dicitur. Plaut. Quand elle se fait.
    \
        In locum exemplorum cedere. Quintil. Servir d'exemples.
    \
        In partem cedere. Quintil. Estre une partie.
    \
        Poena cedit in vicem fidei. Liu. En lieu d'argent les debteurs payent leurs creanciers en courvees et peine corporelle.
    \
        In vsum alicui cedere res dicitur. Horat. Quand elle luy est baillee non pas en proprieté, mais seulement pour en user.
    \
        Pro pulmentario cedit. Colum. Il sert de viande.
    \
        Cesserit parum gratus. Pli. iunior. Prens le cas qu'on ne luy en sache pas fort bon gré.
    \
        Cedere, Pro Incedere. Plaut. Ex transuerso cedit, quasi cancer solet. Il va à reculon, ou de travers.
    \
        Secundum ripam fluminum loca non omnia publica sunt, quum ripae cedunt, ex quo primum a plano vergere incipiunt vsque ad aquam. Paulus. Les lieux prochains des rivieres appartiennent au rivage et suyvent sa condition, depuis le lieu où ils commencent à abaisser jusques à l'eaue.
    \
        Ceditur, Impersonale. Cic. Vt non multum, aut nihil omnino Graecis cederetur. On ne seroit en rien moindre que les Grecs.
    \
        Cedetur tibi ab omnibus. Lucan. Chascun te fera place.
    \
        Cedendum est bellis. Luca. Il se fault tirer arriere des guerres.
    II.
        Cedo, Verbum defectiuum, prima breui, accentum in vltima habens: in imperatiuo tantum legitur, Cedo, id est, dic vel da. Cic. Cedo mihi vnum ex triennio Praeturae qui octupli damnatus sit. Di m'en un, ou Donne m'en un, Monstre m'en un seul.
    \
        Cedo aquam manibus. Plaut. Baille moy de l'eaue pour laver les mains, Baille moy à laver.
    \
        Cedo manum, vel dexteram. Plaut. Baille ca la main.
    \
        Cedo alios, vbi centurio est Sanga, et manipulus furum? Terent. Où sont les autres? Fay venir les autres.
    \
        Cedo senem. Terent. Laisse venir le vieillard, Fay le moy venir Bud.
    \
        Cedo quemuis arbitrum. Terent. J'en croiray le premier que tu vouldras.
    \
        Cedo coram ipso. Terent. Di le en sa presence.

    Dictionarium latinogallicum > cedo

  • 16 mancipium

    mancĭpĭum (mancŭpĭum), ĭi, n. [manus + capio] [st2]1 [-] mancipation, aliénation d'une propriété, cession, vente (on portait la main, en présence de cinq témoins, sur l'objet cédé, comme symbole de la prise de possession). [st2]2 [-] droit de propriété. [st2]3 [-] esclave (de l'un ou l'autre sexe), serviteur (acquis par mancipation).    - qqf. gén. sing. contacté mancipi.    - res mancipii: choses qui (nous) appartiennent en propre.    - aliquid alicui mancipio dare: donner qqch en toute propriété à qqn.    - mancipia argento parata, Liv. 41, 6: esclaves achetés.    - mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex, Hor. Ep. 1, 6, 39: le roi de Cappadoce, riche en esclaves, manque d'argent.    - esse mancipium alicujus (esse in mancipio alicujus): être la propriété de qqn.    - esse sui mancipii, Cic.: être son maître, ne relever de personne.    - in mancipii lege: dans le contrat de vente.    - hoc in mancipio Marius non dixerat, Cic. Off. 3, 16, 67: Marius ne l'avait pas dit lors de la vente.    - idem sutor est, idem cocus, idem pistor, omnis Musae mancipium, Petr.: il est à la fois cordonnier, cuisinier, pâtissier, c'est un serviteur apte à tous les métiers.    - mancipium Christi, Prud.: serviteur du Christ. Pour les res mancipi, le mode d'acquisition le plus important est la mancipatio per aes et libram; elle se fait en présence des deux parties, de cinq témoins, d'un porte-balance, libripens, et de l'objet à acquérir, si c'est un meuble. L'acquéreur touche de la main l'objet qui doit être aliéné; il frappe d'un lingot de métal, aes, la balance, libra, que tient le libripens, et remet le lingot à la personne qui fait l'aliénation, en prononçant une formule sacramentelle.
    * * *
    mancĭpĭum (mancŭpĭum), ĭi, n. [manus + capio] [st2]1 [-] mancipation, aliénation d'une propriété, cession, vente (on portait la main, en présence de cinq témoins, sur l'objet cédé, comme symbole de la prise de possession). [st2]2 [-] droit de propriété. [st2]3 [-] esclave (de l'un ou l'autre sexe), serviteur (acquis par mancipation).    - qqf. gén. sing. contacté mancipi.    - res mancipii: choses qui (nous) appartiennent en propre.    - aliquid alicui mancipio dare: donner qqch en toute propriété à qqn.    - mancipia argento parata, Liv. 41, 6: esclaves achetés.    - mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex, Hor. Ep. 1, 6, 39: le roi de Cappadoce, riche en esclaves, manque d'argent.    - esse mancipium alicujus (esse in mancipio alicujus): être la propriété de qqn.    - esse sui mancipii, Cic.: être son maître, ne relever de personne.    - in mancipii lege: dans le contrat de vente.    - hoc in mancipio Marius non dixerat, Cic. Off. 3, 16, 67: Marius ne l'avait pas dit lors de la vente.    - idem sutor est, idem cocus, idem pistor, omnis Musae mancipium, Petr.: il est à la fois cordonnier, cuisinier, pâtissier, c'est un serviteur apte à tous les métiers.    - mancipium Christi, Prud.: serviteur du Christ. Pour les res mancipi, le mode d'acquisition le plus important est la mancipatio per aes et libram; elle se fait en présence des deux parties, de cinq témoins, d'un porte-balance, libripens, et de l'objet à acquérir, si c'est un meuble. L'acquéreur touche de la main l'objet qui doit être aliéné; il frappe d'un lingot de métal, aes, la balance, libra, que tient le libripens, et remet le lingot à la personne qui fait l'aliénation, en prononçant une formule sacramentelle.
    * * *
        Mancipium, mancipii: vel Mancupium, mancupii. Cicero. Un esclave et prisonnier de guerre.
    \
        Mancipium. Cic. La vente et contract d'une vendition.
    \
        Vita mancipio nulli datur, omnibus vsu. Lucret. Nous n'avons la vie que par usufruict, et non point en pleine proprieté.
    \
        Lex mancipii. Cic. Une clause et condition apposee en un contract de vendition des choses immeubles.
    \
        Mancipio dare. Plaut. Vendre avec promesse de garantir.
    \
        Accipere mancipio. Varro. Acheter une chose que le vendeur promet garantir.
    \
        Sui mancipii esse. Brutus ad Ciceronem. Estre à soymesmes, N'estre subject à personne.

    Dictionarium latinogallicum > mancipium

  • 17 teneo

    tĕnĕo, ēre, tĕnŭi, tentum    - parf. arch. tĕtĭni, Diom. 366, 23; 372, 18; subj. tĕtĭnĕrim, tĕtĭnĕrit, Pac. Tr. 172; Acc. Tr. 39; inf. parf. tĕnisse, Pac. Tr. 226; fut. ant. tĕtĭnĕro, P. Fest. 252, 9 -- parf. tĕnīvi, Charis. 248, 2. - tr. - [st1]1 [-] tenir.    - tenere aliquid in manu (tenere aliquid manu), Cic. Cael. 63; Div. 1, 46: tenir qqch dans sa main.    - radicem ore tenere, Cic. Div. 2,141: tenir une racine dans sa gueule.    - manu tenere aliquid, Cic. Off 3, 68: **tenir de la main qqch** = toucher de la main, connaître de façon évidente, palpable.    - cf. Cic. Clu. 20.    - res manibus tenetur, Cic. Sest. 69: le succès est assuré. [st1]2 [-] tenir, diriger; atteindre.    - secundissimo vento cursum tenere, Cic. Nat. 3, 83: fournir, accomplir sa course avec un vent très favorable.    - cf. Caes. BG. 4, 26, 5 ; 5, 8, 2.    - quo tenetis iter? Virg. En. 1, 370: où dirigez-vous vos pas?    - montes petebant et pauci tenuere, Liv. 1, 37, 4: ils cherchaient à gagner les montagnes et bien peu les atteignirent.    - cf. Liv. 30, 25, 11; 36, 21 1; 37, 16, 4, etc.    - portum tenuit, Tac. Agr. 38: [la flotte] arriva dans le port.    - cf. Tac. H. 2, 9. [st1]3 [-] tenir dans son esprit, comprendre; savoir, posséder (une science...)    - reconditos alicujus sensus tenere, Cic. Sest. 22: comprendre les sentiments secrets de qqn.    - nunc teneo, nunc scio quid hoc sit negoti, Plaut. Cap. 697: maintenant je comprends, maintenant je sais de quoi il s'agit.    - et bene et male facere tenet, Plaut.: il sait également faire le bien et le mal.    - omnia illa, quae et saepe audistis et tenetis animis, Cic.: tous les faits dont on vous a souvent entretenus, et que vous vous rappelez.    - tenes quid dicam? Ter.: sais-tu ce que je dis?    - tu, quibus capiatur Caesar, tenes, Cic.: tu sais ce qui séduit César.    - quae a Romanis auguribus ignorantur, a Cilicibus tenentur, Cic.: les augures de Cilicie savent ce qu'ignorent ceux de Rome. [st1]4 [-] venir à bout, réussir, obtenir (avec ut et ne, comme obtineo).    - tenere ut: obtenir que.    - tenuere patres, ut Fabius consul crearetur, Liv. 2, 42, 2: les sénateurs obtinrent que Fabius fût élu consul.    - tenere ne: obtenir que... ne... pas.    - plebs tenuit ne consules in proximum annum crearentur, Liv. 4, 30, 16: la plèbe obtint qu'on n'élût pas de consuls l'année suivante.    - cf. Liv. 24, 19, 7. [st1]5 [-] tenir, occuper, habiter; tenir en son pouvoir, posséder (le coeur, la pensée de qqn).    - summam imperii tenere, Caes. BG 3, 22: tenir le commandement suprême.    - tenere locum oratoris, Cic. Br. 137: tenir le rang d'orateur.    - totam rem publicam tenere, Cic. Mur. 83: tenir entre ses mains tout le salut de l'état.    - cornu tenere, Nep. Pel. 4, 3: commander une aile.    - multa hereditatibus tenebantur, Cic. Off. 2, 81: beaucoup de propriétés étaient occupées par héritage.    - cum rem publicam opes paucorum, non virtutes tenere coeperunt, Cic. Rep. 1, 51: quand la puissance d'un petit nombre et non pas ses vertus a commencé d'occuper la direction de l'état.    - tenere colles praesidiis, Caes. BC. 3, 43: occuper les collines par des postes.    - legio locum non tenuit atque in proximum collem se recepit, Caes. BC, 1, 44: la légion ne put garder sa position et se replia sur la colline toute proche.    - tenent Danai qua deficit ignis, Virg. En. 2, 505: les Grecs occupent tout ce qu'a dédaigné le feu.    - ego nec tumultum nec mori per vim metuam tenente Caesare terras, Hor. O. 3: je ne craindrai ni la guerre civile ni la mort violente tant que César possédera le monde.    - quam ab dispari tenebantur (tecta) ! Cic. Phil. 2, 104, combien différent était l'occupant (de cette demeure)!    - locum tenere, Cic. Clu. 128: garder son poste.    - dum me Galatea tenebat, Virg. B. 1, 31: tandis que Galatée possédait mon coeur.    - cf. Tib. 1, 6, 35; 2, 6, 52.    - magna me spes tenet, Cic. Tusc. 1, 97: un grand espoir occupe ma pensée.    - de triumpho nulla me cupiditas umquam tenuit, Cic. Att. 7, 2, 6: quant au triomphe, aucun désir ne s'est jamais emparé de moi.    - cf. Cic. Att. 1, 11, 3.    - alicujus rei desiderio teneri, Cic. CM 33: être pris du regret de qqch (de ne pas avoir qqch).    - cf. Cic. Ac. 1, 4. [st1]6 [-] garder, observer; garder (dans sa mémoire), se souvenir.    - consuetudinem, morem, ordinem, Cic. Phil. 1, 27; Off. 3, 44 ; Phil. 5, 35: garder une habitude, une coutume, observer un ordre établi.    - foedus tenere, Cic. Balb. 34: observer un traité.    - civium jura tenere, Cic. Cat. 1, 28, garder les droits du citoyen (ses droits de citoyen).    - suas leges tenere, Cic. Verr. pr. 13: garder ses lois.    - memoriā tenere, Cic. Cat. 3, 19: garder dans sa mémoire, se souvenir.    - avec prop. inf. cf. Cic. Cat. 3, 19; Tusc. 1, 107.    - s.-ent memoriā: dicta tenere, Hor. P. 336: retenir ce qui a été dit.    - cf. Hor. S. 2, 4, 8; Quint. 11, 2, 50. [st1]7 [-] tenir en soi, embrasser, contenir.    - haec magnos formula reges tenet, Hor. S. 2, 3, 46: cette définition s'applique aux plus grands rois.    - surtout au passif: teneri: être compris dans, être fondé sur.    - genus officiorum, quod tenetur hominum societate, Cic. Off. 1, 160: genre de devoirs qui tient à la société humaine.    - quae (causae) familiaritate et consuetudine tenentur, Cic. Fam. 13, 29, 1: motifs qui sont fondés sur une liaison intime et habituelle.    - homines deorum agnatione tenentur, Cic. Leg. 1: les hommes sont compris dans la famille des dieux. [st1]8 [-] maintenir, soutenir, conserver.    - admodum tenenda sunt sua cuique Cic. Off 1, 110: chacun doit maintenir fermement sa personnalité.    - castris se tenere, Caes. BG. 1, 40, 8: se tenir dans son camp.    - cf. Caes. BG. 3, 17; Liv. 2, 45, 2 ; 3, 26, 3.    - se tenere domi a conventu remotum, Nep. Dion 9, 1: rester chez soi en s'isolant de la foule.    - imperium populi Romani illius opera tenebatur, Cic. Mur. 58, la domination du peuple romain était maintenue grâce à lui.    - cf. Cic. Off. 2, 26; Nat. 2, 134.    - bestia hoc calore tenentur Cic. Nat. 2, 31: les bêtes subsistent grâce à cette chaleur. [st1]9 [-] tenir à, s'attacher à (en parl. d'une idée).    - hoc teneo, hic haereo, Cic. Verr. 5, 166: voilà où je m'en tiens, voilà où je m'attache.    - cf. Cic. Verr. 5, 165 ; Ac. 2, 71; Fin. 3, 44.    - hoc tenebo + prop. inf. Cic. Fin. 1, 35: je me tiendrai à cette idée que.    - cf. Cic. Par. 14.    - avec ut: teneamus, ut censeamus... Cic. Tusc. 1, 100: tenons-nous à croire que.    - demus hoc sana Bruto ut..., nos tamen teneamus ut... Cic. Tusc. 5, 34: faisons, je le veux bien, cette concession à Brutus que..., mais nous, maintenons fermement notre opinion que...    - avec ne: haec duo tenere in amicitia, primum ne quid sit... Cic. Lael. 65: maintenir solidement ces deux principes en amitié, d'abord qu'il n'y ait rien... [st1]10 [-] tenir, retenir, captiver.    - me omni tuo sermone tenuisti, Cic. Br. 232: tu m'as captivé par tout ce que tu as dit.    - aures tenere, Cic. Br. 193: captiver les oreilles.    - pompā, ludis teneri, Cic. Fin. 5, 48: être captivé par les cortèges, par les jeux.    - cum is qui audit ab oratore jam obsessus est ac tenetur, Cic. Or. 210: quand l'auditeur est déjà investi par l'orateur et à sa discrétion. [st1]11 [-] astreindre, lier.    - ut populum teneant (eae leges), Cic. Phil. 5, 10: pour que (ces lois) obligent le peuple.    - cf. Cic. Phil. 11, 11; Liv. 8, 12, 14.    - interdicto non teneri, Cic. Caec. 41: ne pas être astreint par l'ordonnance.    - promisso teneri, Cic. Att. 12, 18, 1: être lié par une promesse.    - cf. Cic. Q. 2, 3, 5; Liv. 24, 29, 11. [st1]12 [-] au passif: teneri, être pris = n'avoir point d'échappatoire, ne pouvoir nier.    - in aliqua re manifesto teneri, Cic. Verr. pr. 2; 2, 99; ou in manifesta re teneri, Cic. Verr. 2, 144, etc.: être pris manifestement dans tel ou tel délit = être convaincu de tel ou tel délit.    - avec gén. ejusdem cupiditatis teneri, Cic. Leg. 3, 31: être convaincu de la même passion.    - caedis teneri, Quint. 5, 14, 11: être convaincu d'un meurtre.    - cf. Tac. An. 11, 7.    - non solum argumentis, sed etiam certis testibus istius audacia tenebatur, Cic. Verr. 5, 101: son impudence était démontrée au moyen non seulement d'arguments, mais encore de témoins précis. [st1]13 [-] retenir, arrêter, retarder; retenir, empêcher.    - aliquem tenere, Cic. Att. 11, 3, 1: retenir qqn (l'empêcher de partir).    - cf. Fam. 16, 19.    - Corcyrae tenebamur, Cic. Fam. 16, 7: nous sommes retenus à Corcyre.    - senatus lectionem tenere, Liv. 27, 11, 9: retarder la liste des sénateurs.    - non tenebo te pluribus, Cic. Fam. 11, 16, 3: je ne te tiendrai pas plus longtemps, je ne t'en dirai pas plus long.    - cf. Cic. Verr. 1, 34.    - vix a te videor posse tenere manus, Ov. Am. 1, 4, 10: c'est à peine, je crois, si je pourrai empêcher mes mains de te toucher!    - naves tenebantur, quominus... Caes. BG. 4, 22, 4: les navires étaient retenus et empêchés de...    - metu legum teneri, Cic. Verr. 4, 75: être retenu par la crainte des lois.    - risum, somnum vix tenere, Cic. Br. 293; 278: avoir peine à s'empêcher de rire, de dormir.    - iracundiam tenere, Cic. Par. 33: retenir son penchant à la colère.    - se tenere, Cic. Fin. 2, 21: se retenir.    - se non tenere, quia... Cic. Ac. 2, 12: ne pas se retenir de...    - cf. Cic. Att. 15, 14, 2 ; Phil. 13, 46.    - se tenere ab accusando, Cic. Q. 3, 2 2: se retenir d'accuser. - intr. - [st1]1 [-] tenir, occuper un lieu, se tenir.    - tenent Danai qua deficit ignis, Virg. En. 2, 505: les Grecs sont partout où n'est pas la flamme.    - cf. Liv. 3, 62, 7 ; 32, 5, 12. [st1]2 [-] tenir une route, une direction, se diriger, se porter à un endroit.    - Liv. 1, 1, 4 ; 21, 49, 2 ; 31, 45, 14. [st1]3 [-] subsister, se maintenir, durer.    - imber per noctem totam tenuit, Liv. 23, 44, 6: la pluie dura toute la nuit.    - cf. Liv. 2, 3, 5 ; 3, 47, 6 ; 24, 47, 15, etc.    - tenet fama + prop. inf. Liv. 1, 4, 6: on rapporte que... (mais fama tenuit, Liv. 23, 12, 2: la tradition a prévalu que...).
    * * *
    tĕnĕo, ēre, tĕnŭi, tentum    - parf. arch. tĕtĭni, Diom. 366, 23; 372, 18; subj. tĕtĭnĕrim, tĕtĭnĕrit, Pac. Tr. 172; Acc. Tr. 39; inf. parf. tĕnisse, Pac. Tr. 226; fut. ant. tĕtĭnĕro, P. Fest. 252, 9 -- parf. tĕnīvi, Charis. 248, 2. - tr. - [st1]1 [-] tenir.    - tenere aliquid in manu (tenere aliquid manu), Cic. Cael. 63; Div. 1, 46: tenir qqch dans sa main.    - radicem ore tenere, Cic. Div. 2,141: tenir une racine dans sa gueule.    - manu tenere aliquid, Cic. Off 3, 68: **tenir de la main qqch** = toucher de la main, connaître de façon évidente, palpable.    - cf. Cic. Clu. 20.    - res manibus tenetur, Cic. Sest. 69: le succès est assuré. [st1]2 [-] tenir, diriger; atteindre.    - secundissimo vento cursum tenere, Cic. Nat. 3, 83: fournir, accomplir sa course avec un vent très favorable.    - cf. Caes. BG. 4, 26, 5 ; 5, 8, 2.    - quo tenetis iter? Virg. En. 1, 370: où dirigez-vous vos pas?    - montes petebant et pauci tenuere, Liv. 1, 37, 4: ils cherchaient à gagner les montagnes et bien peu les atteignirent.    - cf. Liv. 30, 25, 11; 36, 21 1; 37, 16, 4, etc.    - portum tenuit, Tac. Agr. 38: [la flotte] arriva dans le port.    - cf. Tac. H. 2, 9. [st1]3 [-] tenir dans son esprit, comprendre; savoir, posséder (une science...)    - reconditos alicujus sensus tenere, Cic. Sest. 22: comprendre les sentiments secrets de qqn.    - nunc teneo, nunc scio quid hoc sit negoti, Plaut. Cap. 697: maintenant je comprends, maintenant je sais de quoi il s'agit.    - et bene et male facere tenet, Plaut.: il sait également faire le bien et le mal.    - omnia illa, quae et saepe audistis et tenetis animis, Cic.: tous les faits dont on vous a souvent entretenus, et que vous vous rappelez.    - tenes quid dicam? Ter.: sais-tu ce que je dis?    - tu, quibus capiatur Caesar, tenes, Cic.: tu sais ce qui séduit César.    - quae a Romanis auguribus ignorantur, a Cilicibus tenentur, Cic.: les augures de Cilicie savent ce qu'ignorent ceux de Rome. [st1]4 [-] venir à bout, réussir, obtenir (avec ut et ne, comme obtineo).    - tenere ut: obtenir que.    - tenuere patres, ut Fabius consul crearetur, Liv. 2, 42, 2: les sénateurs obtinrent que Fabius fût élu consul.    - tenere ne: obtenir que... ne... pas.    - plebs tenuit ne consules in proximum annum crearentur, Liv. 4, 30, 16: la plèbe obtint qu'on n'élût pas de consuls l'année suivante.    - cf. Liv. 24, 19, 7. [st1]5 [-] tenir, occuper, habiter; tenir en son pouvoir, posséder (le coeur, la pensée de qqn).    - summam imperii tenere, Caes. BG 3, 22: tenir le commandement suprême.    - tenere locum oratoris, Cic. Br. 137: tenir le rang d'orateur.    - totam rem publicam tenere, Cic. Mur. 83: tenir entre ses mains tout le salut de l'état.    - cornu tenere, Nep. Pel. 4, 3: commander une aile.    - multa hereditatibus tenebantur, Cic. Off. 2, 81: beaucoup de propriétés étaient occupées par héritage.    - cum rem publicam opes paucorum, non virtutes tenere coeperunt, Cic. Rep. 1, 51: quand la puissance d'un petit nombre et non pas ses vertus a commencé d'occuper la direction de l'état.    - tenere colles praesidiis, Caes. BC. 3, 43: occuper les collines par des postes.    - legio locum non tenuit atque in proximum collem se recepit, Caes. BC, 1, 44: la légion ne put garder sa position et se replia sur la colline toute proche.    - tenent Danai qua deficit ignis, Virg. En. 2, 505: les Grecs occupent tout ce qu'a dédaigné le feu.    - ego nec tumultum nec mori per vim metuam tenente Caesare terras, Hor. O. 3: je ne craindrai ni la guerre civile ni la mort violente tant que César possédera le monde.    - quam ab dispari tenebantur (tecta) ! Cic. Phil. 2, 104, combien différent était l'occupant (de cette demeure)!    - locum tenere, Cic. Clu. 128: garder son poste.    - dum me Galatea tenebat, Virg. B. 1, 31: tandis que Galatée possédait mon coeur.    - cf. Tib. 1, 6, 35; 2, 6, 52.    - magna me spes tenet, Cic. Tusc. 1, 97: un grand espoir occupe ma pensée.    - de triumpho nulla me cupiditas umquam tenuit, Cic. Att. 7, 2, 6: quant au triomphe, aucun désir ne s'est jamais emparé de moi.    - cf. Cic. Att. 1, 11, 3.    - alicujus rei desiderio teneri, Cic. CM 33: être pris du regret de qqch (de ne pas avoir qqch).    - cf. Cic. Ac. 1, 4. [st1]6 [-] garder, observer; garder (dans sa mémoire), se souvenir.    - consuetudinem, morem, ordinem, Cic. Phil. 1, 27; Off. 3, 44 ; Phil. 5, 35: garder une habitude, une coutume, observer un ordre établi.    - foedus tenere, Cic. Balb. 34: observer un traité.    - civium jura tenere, Cic. Cat. 1, 28, garder les droits du citoyen (ses droits de citoyen).    - suas leges tenere, Cic. Verr. pr. 13: garder ses lois.    - memoriā tenere, Cic. Cat. 3, 19: garder dans sa mémoire, se souvenir.    - avec prop. inf. cf. Cic. Cat. 3, 19; Tusc. 1, 107.    - s.-ent memoriā: dicta tenere, Hor. P. 336: retenir ce qui a été dit.    - cf. Hor. S. 2, 4, 8; Quint. 11, 2, 50. [st1]7 [-] tenir en soi, embrasser, contenir.    - haec magnos formula reges tenet, Hor. S. 2, 3, 46: cette définition s'applique aux plus grands rois.    - surtout au passif: teneri: être compris dans, être fondé sur.    - genus officiorum, quod tenetur hominum societate, Cic. Off. 1, 160: genre de devoirs qui tient à la société humaine.    - quae (causae) familiaritate et consuetudine tenentur, Cic. Fam. 13, 29, 1: motifs qui sont fondés sur une liaison intime et habituelle.    - homines deorum agnatione tenentur, Cic. Leg. 1: les hommes sont compris dans la famille des dieux. [st1]8 [-] maintenir, soutenir, conserver.    - admodum tenenda sunt sua cuique Cic. Off 1, 110: chacun doit maintenir fermement sa personnalité.    - castris se tenere, Caes. BG. 1, 40, 8: se tenir dans son camp.    - cf. Caes. BG. 3, 17; Liv. 2, 45, 2 ; 3, 26, 3.    - se tenere domi a conventu remotum, Nep. Dion 9, 1: rester chez soi en s'isolant de la foule.    - imperium populi Romani illius opera tenebatur, Cic. Mur. 58, la domination du peuple romain était maintenue grâce à lui.    - cf. Cic. Off. 2, 26; Nat. 2, 134.    - bestia hoc calore tenentur Cic. Nat. 2, 31: les bêtes subsistent grâce à cette chaleur. [st1]9 [-] tenir à, s'attacher à (en parl. d'une idée).    - hoc teneo, hic haereo, Cic. Verr. 5, 166: voilà où je m'en tiens, voilà où je m'attache.    - cf. Cic. Verr. 5, 165 ; Ac. 2, 71; Fin. 3, 44.    - hoc tenebo + prop. inf. Cic. Fin. 1, 35: je me tiendrai à cette idée que.    - cf. Cic. Par. 14.    - avec ut: teneamus, ut censeamus... Cic. Tusc. 1, 100: tenons-nous à croire que.    - demus hoc sana Bruto ut..., nos tamen teneamus ut... Cic. Tusc. 5, 34: faisons, je le veux bien, cette concession à Brutus que..., mais nous, maintenons fermement notre opinion que...    - avec ne: haec duo tenere in amicitia, primum ne quid sit... Cic. Lael. 65: maintenir solidement ces deux principes en amitié, d'abord qu'il n'y ait rien... [st1]10 [-] tenir, retenir, captiver.    - me omni tuo sermone tenuisti, Cic. Br. 232: tu m'as captivé par tout ce que tu as dit.    - aures tenere, Cic. Br. 193: captiver les oreilles.    - pompā, ludis teneri, Cic. Fin. 5, 48: être captivé par les cortèges, par les jeux.    - cum is qui audit ab oratore jam obsessus est ac tenetur, Cic. Or. 210: quand l'auditeur est déjà investi par l'orateur et à sa discrétion. [st1]11 [-] astreindre, lier.    - ut populum teneant (eae leges), Cic. Phil. 5, 10: pour que (ces lois) obligent le peuple.    - cf. Cic. Phil. 11, 11; Liv. 8, 12, 14.    - interdicto non teneri, Cic. Caec. 41: ne pas être astreint par l'ordonnance.    - promisso teneri, Cic. Att. 12, 18, 1: être lié par une promesse.    - cf. Cic. Q. 2, 3, 5; Liv. 24, 29, 11. [st1]12 [-] au passif: teneri, être pris = n'avoir point d'échappatoire, ne pouvoir nier.    - in aliqua re manifesto teneri, Cic. Verr. pr. 2; 2, 99; ou in manifesta re teneri, Cic. Verr. 2, 144, etc.: être pris manifestement dans tel ou tel délit = être convaincu de tel ou tel délit.    - avec gén. ejusdem cupiditatis teneri, Cic. Leg. 3, 31: être convaincu de la même passion.    - caedis teneri, Quint. 5, 14, 11: être convaincu d'un meurtre.    - cf. Tac. An. 11, 7.    - non solum argumentis, sed etiam certis testibus istius audacia tenebatur, Cic. Verr. 5, 101: son impudence était démontrée au moyen non seulement d'arguments, mais encore de témoins précis. [st1]13 [-] retenir, arrêter, retarder; retenir, empêcher.    - aliquem tenere, Cic. Att. 11, 3, 1: retenir qqn (l'empêcher de partir).    - cf. Fam. 16, 19.    - Corcyrae tenebamur, Cic. Fam. 16, 7: nous sommes retenus à Corcyre.    - senatus lectionem tenere, Liv. 27, 11, 9: retarder la liste des sénateurs.    - non tenebo te pluribus, Cic. Fam. 11, 16, 3: je ne te tiendrai pas plus longtemps, je ne t'en dirai pas plus long.    - cf. Cic. Verr. 1, 34.    - vix a te videor posse tenere manus, Ov. Am. 1, 4, 10: c'est à peine, je crois, si je pourrai empêcher mes mains de te toucher!    - naves tenebantur, quominus... Caes. BG. 4, 22, 4: les navires étaient retenus et empêchés de...    - metu legum teneri, Cic. Verr. 4, 75: être retenu par la crainte des lois.    - risum, somnum vix tenere, Cic. Br. 293; 278: avoir peine à s'empêcher de rire, de dormir.    - iracundiam tenere, Cic. Par. 33: retenir son penchant à la colère.    - se tenere, Cic. Fin. 2, 21: se retenir.    - se non tenere, quia... Cic. Ac. 2, 12: ne pas se retenir de...    - cf. Cic. Att. 15, 14, 2 ; Phil. 13, 46.    - se tenere ab accusando, Cic. Q. 3, 2 2: se retenir d'accuser. - intr. - [st1]1 [-] tenir, occuper un lieu, se tenir.    - tenent Danai qua deficit ignis, Virg. En. 2, 505: les Grecs sont partout où n'est pas la flamme.    - cf. Liv. 3, 62, 7 ; 32, 5, 12. [st1]2 [-] tenir une route, une direction, se diriger, se porter à un endroit.    - Liv. 1, 1, 4 ; 21, 49, 2 ; 31, 45, 14. [st1]3 [-] subsister, se maintenir, durer.    - imber per noctem totam tenuit, Liv. 23, 44, 6: la pluie dura toute la nuit.    - cf. Liv. 2, 3, 5 ; 3, 47, 6 ; 24, 47, 15, etc.    - tenet fama + prop. inf. Liv. 1, 4, 6: on rapporte que... (mais fama tenuit, Liv. 23, 12, 2: la tradition a prévalu que...).
    * * *
        Teneo, tenes, tenui, tentum, tenere. Virgil. Tenir.
    \
        In sinu tenere aliquem. Ouid. Embrasser.
    \
        Tenet se trans Tiberim in hortis. Plin. iunior. Il se tient et demeure oultre le Tybre.
    \
        Multa haereditatibus, multa emptionibus, multa dotibus tenebantur. Cic. Estoyent tenuz et possedez.
    \
        Tulliam adhuc mecum teneo. Cic. Je retiens avec moy.
    \
        Nisi quid te tenuit. Ci. Si quelque chose ne t'a retenu ou retardé.
    \
        Ventus tenuit nos. Cic. Nous a detenu.
    \
        Hunc Phoenissa tenet Dido. Virgil. Retarge et arreste.
    \
        Ne diutius teneam, pecunia attributa numerata est. Cic. Pour le faire court, A fin que je ne vous tienne point plus long temps.
    \
        Tenere hominem dicitur res aliqua. Plin. iun. Retenir.
    \
        Teneo melius ista, quam meum nomen. Martialis. Il me souvient mieulx de ceci, que de, etc.
    \
        Teneatur modo illud, non inesse in his quicquam tale. Cic. Pourveu qu'on se tienne tousjours asseuré, et qu'on tienne pour certain que, etc.
    \
        Agnatione et gente deorum, siue cognatione teneri. Cic. Estre de leur parenté.
    \
        Eorum qui aliena tenebant, et eorum qui sua amiserant. Cic. Detenoyent.
    \
        Etsi amor me grauiter consuetudoque tenet. Terent. Me meut grandement.
    \
        Amore alicuius magno teneri. Virgil. Fort aimer.
    \
        Angustiis teneri. Cic. Estre detenu en un destroict.
    \
        Animos metu tenere, et acerbitate poenarum. Liu. Contenir et engarder de ne rien faire.
    \
        Animo tenere. Cic. Comprendre en son esprit.
    \
        In armis milites tenuit, si opus foret auxilio. Liu. Il les teint en armes tout prests.
    \
        Attentos tenere, vel attentos animos. Cic. Entretenir tousjours en volunté d'ouir.
    \
        Causam tenere. Sueton. Gaigner sa cause, Obtenir.
    \
        Complexu suo aliquid tenere. Cic. Embrasser.
    \
        Concionibus tenere populum. Cic. Entretenir et gouverner le peuple par frequentes harangues qu'on luy fait.
    \
        Consensum aliquorum tenere. Plin. iunior. Garder et entretenir.
    \
        Consilium alicuius tenere. Plaut. Se souvenir du conseil d'aucun, et faire selon iceluy.
    \
        Consuetudinem suam tenere. Cic. Entretenir sa coustume.
    \
        Tenuit consuetudo, vt praeceptoribus eloquentiae discipuli serius, quam ratio postulat, traderentur. Quintil. La coustume a obtenu, etc.
    \
        Conturbatum tenuit me haec res. Cice. Cela me troubla longuement.
    \
        Crimen alicuius tenere argumento aliquo. Cic. Le convaincre et verifier.
    \
        Cupiditas dimicandi cum Annibale tenet illum. Liu. Il ha grand faim de se combatre contre Annibal.
    \
        Cursum tenere. Cic. Entretenir le cours commencé, Continuer son cours ou sa course.
    \
        Cursum alicuius tenere. Ouid. Empescher et retarder la navigation d'aucun.
    \
        Cursum aliquem tenere, per translationem. Cic. Suyvre son naturel, Suyvre et continuer ce qu'on a entreprins.
    \
        Decorum tenere. Cic. Avoir bonne grace.
    \
        Decus tenere. Cic. Garder honnesteté.
    \
        Delectum rerum tenere. Cic. Garder et observer difference.
    \
        Teneri magno desiderio alicuius. Cic. Fort desirer.
    \
        Dignitatem tenere. Quod et retinere dicitur et obseruare. Cic. L'entretenir, Maintenir, Garder sa dignité en son entier.
    \
        Disciplinam tenere. Cic. Estre scavant, Scavoir une discipline et un art.
    \
        Dolorem tenere. Cic. Retenir sa douleur en soymesme, et ne la monstrer point par dehors, ne se courroucer point.
    \
        Dominatu alterius teneri. Cic. Estre soubz la puissance et seigneurie d'aucun.
    \
        Errore aliquo teneri. Ouid. Errer.
    \
        Tenet fama, quum fluitantem alueum, quo expositi erant pueri, tenuis in sicco aqua destituisset, etc. Liu. Le bruit dure encore, etc.
    \
        Famam et opinionem hominum tenere. Caesar. Garder et entretenir l'estimation qu'on ha de nous.
    \
        Fides eum non tenet, sed merces. Liu. Il ne luy chault pas tant de sa foy et promesse, que de son prouffit.
    \
        Flagitiis teneri. Tacit. Estre attainct ou convaincu de meschancetez.
    \
        Fletus tenere. Ouid. Se garder de plourer.
    \
        Foederibus alienis teneri. Liu. Estre tenu et obligé par les pactions et accords que fait un tiers.
    \
        Fugam alicuius tenere. Lucan. Empescher la fuite.
    \
        Fugam tenere per medios hostes. Virgil. S'enfuir, etc. Se sauver en fuyant, etc.
    \
        Gratiam alicuius tenere. Cic. Avoir credit envers luy, Estre en sa grace.
    \
        Grauitatem tenere. Cic. Tenir gravité.
    \
        Gubernacula Reipub. tenere. Cic. Avoir le gouvernement de la chose publique.
    \
        Haereditatem tenere. Cic. Jouir d'une succession.
    \
        Summam imperii tenere. Caesar. Avoir la souveraineté, ou souveraine puissance.
    \
        Imperio Romano teneri. Cic. Estre subject à l'empire Romain.
    \
        Insaniam tenere. Plaut. Estre insensé.
    \
        Institutum tenere. Cic. Suyvre, Entretenir et garder sa coustume et maniere de faire.
    \
        Hoc interdicto Ebutius non tenetur. Cic. N'est point comprins par cest interdict.
    \
        Iram vel iracundiam tenere. Cic. Contenir, ou retenir son ire, Se garder de courroucer.
    \
        Quo tenetis iter? Virgil. Où tendez vous? Où allez vous?
    \
        Iucunditatem perpetuam vitae tenere. Cic. Estre joyeulx tout le temps de sa vie.
    \
        Iudicia tenere. Cic. Avoir tousjours l'administration de la justice touchant les matieres criminelles.
    \
        Iureiurando teneri. Cic. Estre obligé envers aucun soubz serment presté, de laquelle obligation on n'est point encore acquicté.
    \
        Ius tenere. Plaut. Estre scavant en droict et en loix.
    \
        Ius suum tenere. Cic. Garder son droict.
    \
        Lachrymas tenere. Cicero. Retenir ses larmes, Se garder de plourer.
    \
        Legem aliquam tenere. Terent. Estre subject à la loy.
    \
        Leges eum non tenent. Cic. Il n'est point subject aux loix.
    \
        Si vllam partem libertatis tenebo. Cic. Si j'ay le moins du monde de liberté.
    \
        Locum tenere. Cic. Posseder.
    \
        Locum honestum seruitutis tenere. Cic. Tenir le lieu le plus honorable entre les autres serviteurs.
    \
        Tenuit cum hoc locum quendam. Cic. Il fut son compaignon, et eut quelque bruit et reputation en son temps.
    \
        Tenere locum. Cic. Ne bouger de sa place.
    \
        Tenere locum aliquem. Liu. Y demourer et habiter.
    \
        Teneri ludis, pompa, spectaculis. Cic. Prendre plaisir aux jeux.
    \
        Mare tenere. Cic. Estre maistre sur la mer.
    \
        Septimum iam diem Corcyrae tenebamur. Cicero. Estions detenuz et arrestez.
    \
        Mediocritatem tenere. Cic. Tenir moyen.
    \
        Medium tenere. Cic. Tenir moyen.
    \
        Memoria tenere rem aliquam. Cic. Avoir memoire de quelque chose, Garder la memoire.
    \
        Tenet vos memoria mei. Cic. Vous avez memoire et souvenance de moy.
    \
        Animis ac memoria tenetote. Cic. Souvienne vous en.
    \
        Metu teneri. Liu. Avoir grand paour.
    \
        Mora nulla tenuit vocatos. Ouid. A retenu.
    \
        Morbus tenet eum. Plaut. Il est detenu de maladie, Il est malade.
    \
        Morem tenere. Cic. Garder une coustume.
    \
        Nomen aeternum tenere. Virgil. Garder et retenir, ou avoir.
    \
        Nomen legum tenere. Cic. Retenir le nom de la loy.
    \
        Obsidione teneri. Virgil. Estre assiegé.
    \
        Obstrictum teneri foedere. Cic. Estre obligé par un traicté de paix.
    \
        Occasionem tenere. Cic. Avoir entre ses mains l'occasion qu'on demandoit.
    \
        Occupatum et impeditum tenere. Cic. Empescher et empestrer.
    \
        Tenere aliquem in oculis, auribus, complexu, etc. Cic. Le veoir, L'ouir parler, L'embrasser.
    \
        Odium vestri ordinis tenet eos. Cic. Ils ont en haine vostre ordre.
    \
        In officio tenere aliquos. Caesar. Entretenir en leur debvoir et en la subjection d'un roy, qu'ils ne rebellent point.
    \
        Omnia tenere. Cic. Avoir tout en sa puissance.
    \
        Oppidum septem cohortium praesidio tenebant. Caesar. Ils avoyent dedens la ville garnison de sept, etc. et la tenoyent en leur puissance.
    \
        Ora tenere. Cic. Se taire, Ne dire mot.
    \
        Ora tenere. Virgil. Tenir le visage en un estat sans le remuer.
    \
        Intelligebam sine te non esse nobis illas partes tenendas propter Antonium. Cic. Que je ne debvoye pas tenir ce chemin là, ou aller par ce costé là.
    \
        Percepta et comprehensa tenere. Cic. Entendre.
    \
        Quam personam teneant, non intelligunt. Cic. Ils ne scavent encore de quel mestier et profession ils sont.
    \
        Planta tenet. Columel. Tient et a prins racine.
    \
        Poena aliqua teneri. Cic. Avoir forfaict contre quelque loy imposant peine.
    \
        Portum tenere. Liu. Estre à port et arrivé.
    \
        Principatum tenere. Cic. Estre le principal.
    \
        Principatum sententiae tenere. Cic. Opiner le premier, Dire son opinion en premier lieu.
    \
        Promissum tenere. Cic. Tenir sa promesse.
    \
        Propositum tenere. Caes. Venir au dessus de ses atteintes, Parvenir à ses intentions, Faire ce qu'on avoit proposé de faire.
    \
        Prouinciam tenere. Cic. Avoir le gouvernement d'une province.
    \
        Rationem iuris aequabilem tenere. Cic. Garder un droict equitable à un chascun.
    \
        Religione teneri. Cic. N'oser faire quelque chose au moyen du serment ou autre empeschement concernant la conscience.
    \
        Rem oculis, non coniectura tenere. Cic. Scavoir quelque chose par l'avoir veue, Averer une chose par inspection.
    \
        Ab improbis et perditis ciuibus Resp. tenetur. Cicero. Les meschants sont maistres de la chose publique.
    \
        Risum tenere. Cic. Se garder de rire.
    \
        Rura tenere. Ouid. Estre és champs.
    \
        Se intra silentium tenere. Plin. iunior. Se taire.
    \
        Se in silentio tenere. Plin. iunior. Ne dire mot.
    \
        Se in equestri ordine tenere. Plin. iunior. S'y tenir et demourer sans monter plus hault.
    \
        Se improbis artibus tenere. Plaut. S'entretenir.
    \
        Sese castris tenere. Caesar. Ne bouger de son fort.
    \
        Se domo tenere. Cic. Ne bouger de la maison.
    \
        Se domesticis finibus tenere. Cic. Se contenter de, etc.
    \
        Se suis finibus tenere. Cic. Se tenir à ce qu'on ha, et se contenter.
    \
        Se loco tenere. Liu. Ne bouger de sa place.
    \
        Tenere se intra grauitatem. Plin. iunior. Se contenir en sa gravité, Garder sa gravité.
    \
        Hoc loco tenere se Triarius non potuit, Obsecro, inquit, etc. Cic. Ne se peult contenir et taire.
    \
        Teneo ab accusando vix me hercule. Cic. A grand peine me puis je tenir que je, etc.
    \
        Tenuit sententia altera. Plin. iunior. A esté receue, A obtenu.
    \
        Sententiam aliquam tenere. Cicero. Tenir quelque opinion.
    \
        Sermone suo tenere aliquem. Cic. Entretenir sans l'ennuyer.
    \
        Silentium inde aliquandiu tenuit. Liu. On se teut, Il y eut longue silence.
    \
        Silentium tenet populus. Liu. Il se taist, Il tient silence.
    \
        Sitis tenet hiantes. Lucret. Nous avons grand soif, ou desir.
    \
        Somnum tenere. Cic. Se garder de dormir.
    \
        Spem tenere. Plaut. Avoir esperance.
    \
        Magna me spes tenet, si ea quae, etc. Cic. J'ay grande esperance.
    \
        Studia agri colendi tenere. Cic. Maintenir tousjours et entretenir, Poursuyvre tousjours le train d'agriculture.
    \
        Teneri studio alicuius rei. Cic. Prendre plaisir à quelque chose.
    \
        Teneri iisdem studiis. Cic. Avoir aussi grande affection d'une chose, qu'à une autre.
    \
        Summum me eorum studium tenet, sicut odium iam caeterarum rerum. Cic. J'ay grand desir de les veoir.
    \
        Suum tenere. Cic. Garder le sien.
    \
        Temperamentum tenere. Plin. iun. Garder moyen.
    \
        Verecundia teneri. Liu. Estre honteux.
    \
        Vestigia alicuius tenere. Liuius. Le suyvre de pres, et ne perdre point sa trace.
    \
        Viam tenere. Cic. Suyvre la voye et l'exemple.
    \
        Perge tenere istiam viam. Cic. Tenir ce chemin.
    \
        Vocem tenere. Ouid. Se taire.
    \
        Voce tenere ruentem. Lucan. Retarder.
    \
        Voto et promisso teneri. Cic. Estre obligé et astreinct.
    \
        Vrbem aliquam tenere. Cic. La tenir et l'avoir de son parti.
    \
        Tene tibi. Plaut. Prens le pour toy.
    \
        Redi: quo fugis nunc? tene tene. Plaut. Tien tien, vien ca.
    \
        Teneri manifesto. Plaut. Estre surprins, Prins sur le faict, Estre convaincu si apertement, qu'on ne le puisse nier.
    \
        Tenere aliquem manifestum mendacii. Plaut. Surprendre en menterie evidente.
    \
        Teneri de vi. Seneca. Estre coulpable du crime de violence et effort.
    \
        Teneri. Cic. Estre convaincu.
    \
        Scripseram tenuisse Varenum, vt sibi euocare testes liceret. Plin. iun. Que Varenus avoit obtenu et impetré, etc.
    \
        Obducto late tenet omnia limo. Virgil. Couvre.
    \
        Capitolia celsa tenebat. Virgil. Defendoit.
    \
        Aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Leges, quatenus manu tenere possunt: Philosophi, quatenus ratione et intelligentia. Cic. Selon qu'elles y peuvent mettre ordre, Selon que ceulx qui escrivent les loix peuvent penser et mettre les cas par escript.
    \
        Incendium per duas noctes, ac diem vnum tenuit. Liuius. Dura.
    \
        His causis quae familiaritate et consuetudine tenentur. Cic. Qui sont à cause de la familiarité.
    \
        Tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu. Cic. Est entretenue et conservee.
    \
        Posteaquam vnum, quo tenebamur, amisimus. Cic. Depuis qu'avons perdu ce qui nous maintenoit en estre.
    \
        Tenere. Plaut. Entendre et scavoir.
    \
        Tenes quid dicam? Terent. Entens tu ce que je di?

    Dictionarium latinogallicum > teneo

  • 18 in

    1.
    in (old forms endŏ and indŭ, freq. in ante-class. poets; cf. Enn. ap. Gell. 12, 4; id. ap. Macr. S. 6, 2; Lucil. ap. Lact. 5, 9, 20; Lucr. 2, 1096; 5, 102; 6, 890 et saep.), prep. with abl. and acc. [kindr. with Sanscr. an; Greek en, en-tha, en-then, eis, i. e. en-s, ana; Goth. ana; Germ. in], denotes either rest or motion within or into a place or thing; opp. to ex; in, within, on, upon, among, at; into, to, towards.
    I.
    With abl.
    A.
    In space.
    1.
    Lit., in (with abl. of the place or thing in which):

    aliorum fructus in terra est, aliorum et extra,

    Plin. 19, 4, 22, § 61:

    alii in corde, alii in cerebro dixerunt animi esse sedem et locum,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    eo in rostris sedente suasit Serviliam legem Crassus,

    id. Brut. 43, 161:

    qui sunt cives in eadem re publica,

    id. Rep. 1, 32 fin.:

    facillimam in ea re publica esse concordiam, in qua idem conducat omnibus,

    id. ib.:

    T. Labienus ex loco superiore, quae res in nostris castris gererentur, conspicatus,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    quod si in scaena, id est in contione verum valet, etc.,

    Cic. Lael. 26, 97:

    in foro palam Syracusis,

    id. Verr. 2, 2, 33, § 81:

    plures in eo loco sine vulnere quam in proelio aut fuga intereunt,

    Caes. B. C. 2, 35:

    tulit de caede, quae in Appia via facta esset,

    Cic. Mil. 6, 15:

    in via fornicata,

    Liv. 22, 36:

    vigebat in illa domo mos patrius et disciplina,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    in domo furtum factum ab eo qui domi fuit,

    Quint. 5, 10, 16:

    nupta in domo,

    Liv. 6, 34, 9:

    copias in castris continent,

    in, within, Caes. B. C. 1, 66:

    cum in angusto quodam pulpito stans diceret,

    Quint. 11, 3, 130:

    se ac suos in vehiculo conspici,

    Liv. 5, 40, 10:

    malo in illa tua sedecula sedere, quam in istorum sella curuli,

    Cic. Att. 4, 10:

    sedere in solio,

    id. Fin. 2, 21, 66:

    Albae constiterant, in urbe opportuna,

    id. Phil. 4, 2, 6. —

    Sometimes, also, with names of places: omnes se ultro sectari in Epheso memorat mulieres,

    Plaut. Mil. 3, 1, 182:

    heri aliquot adolescentuli coiimus in Piraeo,

    Ter. Eun. 3, 4, 1:

    navis et in Cajeta est parata nobis et Brundisii,

    Cic. Att. 8, 3, 6:

    complures (naves) in Hispali faciendas curavit,

    Caes. B. C. 2, 18:

    caesos in Marathone ac Salamine,

    Quint. 12, 10, 24:

    in Berenice urbe Troglodytarum,

    Plin. 2, 73, 75, § 183.—
    2.
    In indicating a multitude or number, of, in, or among which a person or thing is, in, among (= gen. part.):

    in his poeta hic nomen profitetur suum,

    Ter. Eun. prol. 3:

    Thales, qui sapientissimus in septem fuit,

    Cic. Leg. 2, 11, 26:

    peto ut eum complectare, diligas, in tuis habeas,

    id. Fam. 13, 78, 2; cf.:

    in perditis et desperatis,

    id. ib. 13, 56, 1:

    omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis,

    id. de Sen. 19, 71:

    dolor in maximis malis ducitur,

    id. Leg. 1, 11, 31:

    justissimus unus in Teucris,

    Verg. A. 2, 426:

    cecidere in pugna ad duo milia... in his quatuor Romani centuriones,

    Liv. 27, 12, 16:

    in diis et feminae sunt,

    Lact. 1, 16, 17.—
    3.
    Of analogous relations of place or position:

    sedere in equo,

    on horseback, id. Verr. 2, 5, 10:

    quid legati in equis,

    id. Pis. 25, 60:

    sedere in leone,

    Plin. 35, 10, 36, § 109:

    in eo flumine pons erat,

    on, over, Caes. B. G. 2, 5:

    in herboso Apidano,

    on the banks of, Prop. 1, 3, 6:

    in digitis,

    on tiptoe, Val. Fl. 4, 267:

    castra in limite locat,

    on the rampart, Tac. A. 1, 50:

    ipse coronam habebat unam in capite, alteram in collo,

    on, Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27:

    oleae in arbore,

    Cels. 2, 24:

    Caesaris in barbaris erat nomen obscurius,

    among, Caes. B. C. 1, 61:

    in ceteris nationibus, Cels. praef. 1: qui in Brutiis praeerat,

    Liv. 25, 16, 7:

    in juvenibus,

    Quint. 11, 1, 32:

    nutus in mutis pro sermone est,

    id. 11, 3, 66.—Of dress, like cum, q. v.:

    in veste candida,

    Liv. 45, 20, 5; 34, 7, 3:

    in calceis,

    id. 24, 38, 2:

    in insignibus,

    id. 5, 41, 2:

    in tunicis albis,

    Plin. Ep. 7, 27, 13:

    in Persico et vulgari habitu,

    Curt. 3, 3, 4:

    in lugubri veste,

    id. 10, 5, 17:

    in Tyriis,

    Ov. A. A. 2, 297:

    in Cois,

    id. ib. v. 298; cf.:

    homines in catenis Romam mittere,

    Liv. 29, 21, 12; 32, 1, 8: quis multa te in rosa urget, etc., Hor C. 1, 5, 1; so, in viola aut in rosa, Cic. Tusc. [p. 912] 5, 26, 73.—So of arms:

    duas legiones in armis,

    Caes. B. G. 7, 11, 6; cf. Verg. A. 3, 395:

    in armis hostis,

    under arms, Ov. M. 12,65:

    quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt (= coram),

    Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81; so,

    in oculis provinciae,

    id. Q. Fr. 1, 1, 2:

    in oculis omnium,

    id. ib. 1, 3, 7:

    divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt,

    Sall. C. 20, 14; Curt. 4, 13, 1; Liv. 22, 12, 6:

    Julianus in ore ejus (Vitellii) jugulatur,

    Tac. H. 3, 77; Sen. Ben. 7, 19, 7.—Of a passage in any writing (but when the author is named, by meton., for his works, apud is used, Krebs, Antibarb. p. 561):

    in populorum institutis aut legibus,

    Cic. Leg. 1, 15, 42:

    in illis libris qui sunt de natura deorum,

    id. Fat. 1, 1:

    in Timaeo dicit,

    id. N. D. 1, 12, 30:

    epistula, in qua omnia perscripta erant,

    Nep. Pelop. 3, 2:

    perscribit in litteris, hostes ab se discessisse,

    Caes. B. G. 5, 49; but in is also used with an author's name when, not a place in his book, but a feature of his style, etc., is referred to:

    in Thucydide orbem modo orationis desidero,

    Cic. Or. 71, 234:

    in Herodoto omnia leniter fluunt,

    Quint. 9, 4, 18.—Of books:

    libri oratorii diu in manibus fuerunt,

    Cic. Att. 4, 13, 2; id. Lael. 25, 96; but more freq. trop.: in manibus habere, tenere, etc., to be engaged, occupied with, to have under control or within reach:

    philosophi quamcunque rem habent in manibus,

    id. Tusc. 5, 7, 18:

    quam spem nunc habeat in manibus, exponam,

    id. Verr. 1, 6, 16:

    rem habere in manibus,

    id. Att. 6, 3, 1; cf.:

    neque mihi in manu fuit Jugurtha qualis foret,

    in my power, Sall. J. 14, 4:

    postquam nihil esse in manu sua respondebatur,

    Liv. 32, 24, 2:

    quod ipsorum in manu sit,... bellum an pacem malint,

    Tac. A. 2, 46; but, cum tantum belli in manibus esset, was in hand, busied (cf.:

    inter manus),

    Liv. 4, 57, 1; so,

    quorum epistulas in manu teneo,

    Cic. Phil. 12, 4, 9; cf. id. Att. 2, 2, 2:

    in manu poculum tenens,

    id. Tusc. 1, 29, 71:

    coronati et lauream in manu tenentes,

    Liv. 40, 37, 3; Suet. Claud. 15 fin. —Of that which is thought of as existing in the mind, memory, character, etc.:

    in animo esse,

    Cic. Fam. 14, 11:

    in animo habere,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    lex est ratio insita in natura,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    in memoria sedere,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    tacito mutos volvunt in pectore questus,

    Luc. 1, 247:

    quanta auctoritas fuit in C. Metello!

    Cic. de Sen. 17, 61. —So freq. of a person's qualities of mind or character:

    erat in eo summa eloquentia, summa fides,

    Cic. Mur. 28, 58; cf.:

    in omni animante est summum aliquid atque optimum, ut in equis,

    id. Fin. 4, 41, 37:

    si quid artis in medicis est,

    Curt. 3, 5, 13; cf.:

    nibil esse in morte timendum,

    Lucr. 3, 866.— Esp., in eo loco, in that state or condition:

    in eo enim loco res sunt nostrae, ut, etc.,

    Liv. 7, 35, 7: si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cat. ap. Quint. 9, 2, 21; so,

    quo in loco, etc.: cum ex equitum et calonum fuga, quo in loco res essent, cognovissent,

    Caes. B. G. 2, 26:

    videtis, quo in loco res haec siet, Ter Phorm. 2, 4, 6: quod ipse, si in eodem loco esset, facturus fuerit,

    Liv. 37, 14, 5.—Hence, without loco, in eo esse ut, etc., to be in such a condition, etc.:

    non in eo esse Carthaginiensium res, ut Galliam armis obtineant,

    Liv. 30, 19, 3:

    cum res non in eo esset, ut Cyprum tentaret,

    id. 33, 41, 9; 8, 27, 3; 2, 17, 5; Nep. Mil. 7, 3; id. Paus. 5, 1 (cf. I. C. 1. infra).—
    B.
    In time, indicating its duration, in, during, in the course of:

    feci ego istaec itidem in adulescentia,

    in my youth, when I was young, Plaut. Bacch. 3, 3, 6:

    in tempore hoc,

    Ter. And. 4, 5, 24:

    in hoc tempore,

    Tac. A. 13, 47:

    in tali tempore,

    Sall. C. 48, 5; Liv. 22, 35; 24, 28 al.:

    in diebus paucis,

    Ter. And. 1, 1, 77:

    in brevi spatio,

    id. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Vesp. 4:

    in qua aetate,

    Cic. Brut. 43 fin.:

    in ea aetate,

    Liv. 1, 57:

    in omni aetate,

    Cic. de Sen. 3, 9:

    in aetate, qua jam Alexander orbem terrarum subegisset,

    Suet. Caes. 7:

    qua (sc. Iphigenia) nihil erat in eo quidem anno natum pulchrius,

    in the course of, during the year, Cic. Off. 3, 25, 95 (al. eo quidem anno):

    nihil in vita se simile fecisse,

    id. Verr. 2, 3, 91: nihil in vita vidit calamitatis A. Cluentius. id. Clu. 6, 18:

    in tota vita inconstans,

    id. Tusc. 4, 13, 29.—
    b.
    In tempore, at the right or proper time, in time (Cic. uses only tempore; v. tempus): eccum ipsum video in tempore huc se recipere, Ter. Phorm. 2, 4, 24:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5:

    spreta in tempore gloria interdum cumulatior redit,

    id. 2, 47:

    rebellaturi,

    Tac. A. 12, 50:

    atque adeo in ipso tempore eccum ipsum obviam,

    Ter. And. 3, 2, 52: in tempore, opportune. Nos sine praepositione dicimus tempore et tempori, Don. ad Ter. And. 4, 4, 19.—
    c.
    In praesentia and in praesenti, at present, now, at this moment, under these circumstances:

    sic enim mihi in praesentia occurrit,

    Cic. Tusc. 1, 8, 14:

    vestrae quidem cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die jucundae sunt,

    id. ib. 5, 35, 100:

    id quod unum maxime in praesentia desiderabatur,

    Liv. 21, 37:

    haec ad te in praesenti scripsi, ut, etc.,

    for the present, Cic. Fam. 2, 10, 4.—
    d.
    With gerunds and fut. pass. participles, to indicate duration of time, in:

    fit, ut distrahatur in deliberando animus,

    Cic. Off. 1, 3, 9; id. Fam. 2, 6, 2:

    vitiosum esse in dividendo partem in genere numerare,

    id. Fin. 2, 9, 26:

    quod in litteris dandis praeter consuetudinem proxima nocte vigilarat,

    id. Cat. 3, 3, 6:

    ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret,

    Caes. B. G. 2, 21:

    in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus,

    in laying waste, id. ib. 5, 19:

    in excidenda Numantia,

    Cic. Off. 1, 22, 76:

    cum in immolanda Iphigenia tristis Calchas esset,

    id. Or. 21, 74.—
    C.
    In other relations, where a person or thing is thought of as in a certain condition, situation, or relation, in:

    qui magno in aere alieno majores etiam possessiones habent,

    Cic. Cat. 2, 8, 18:

    se in insperatis repentinisque pecuniis jactare,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    Larinum in summo timore omnium cum armatis advolavit,

    id. Clu. 8, 25.—

    So freq., of qualities or states of mind: summa in sollicitudine ac timore Parthici belli,

    Caes. B. C. 3, 31:

    torpescentne dextrae in amentia illa?

    Liv. 23, 9, 7:

    hunc diem perpetuum in laetitia degere,

    Ter. Ad. 4, 1, 5; Cic. Cat. 4, 1, 2:

    in metu,

    Tac. A. 14, 43:

    in voluptate,

    Cic. Fin. 1, 19, 62:

    alicui in amore esse,

    beloved, id. Verr. 2, 4, 1, § 3:

    alicui in amoribus esse,

    id. Att. 6, 1, 12:

    res in invidia erat,

    Sall. J. 25, 5; Liv. 29, 37, 17: sum in expectatione omnium rerum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 10:

    num... Diogenem Stoicum coegit in suis studiis obmutescere senectus?

    in his studies, Cic. de Sen. 7, 21:

    mirificam cepi voluptatem ex tua diligentia: quod in summis tuis occupationibus mihi tamen rei publicae statum per te notum esse voluisti,

    even in, notwithstanding your great occupations, id. Fam. 3, 11, 4.—

    So freq., of business, employment, occupations, etc.: in aliqua re versari,

    Cic. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    similia iis, quae in consilio dixerat,

    Curt. 5, 5, 23:

    in certamine armorum atque in omni palaestra quid satis recte cavetur,

    Quint. 9, 4, 8:

    agi in judiciis,

    id. 11, 1, 78:

    tum vos mihi essetis in consilio,

    Cic. Rep. 3, 18, 28:

    in actione... dicere,

    Quint. 8, 2, 2.—Of an office, magistracy:

    in quo tum magistratu forte Brutus erat,

    Liv. 1, 59, 7; 4, 17, 1:

    in eo magistratu pari diligentia se praebuit,

    Nep. Han. 7, 5 (cf. B. 1. supra):

    in ea ipsa causa fuit eloquentissimus,

    Cic. Brut, 43, 160:

    qui non defendit nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio, quam, etc.,

    is in the wrong, acts wrongly, id. Off. 1, 7, 23:

    etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

    is wrong, id. Fin. 5, 11, 31:

    non sunt in eo genere tantae commoditates corporis,

    id. ib. 4, 12, 29; cf.:

    an omnino nulla sit in eo genere distinctio,

    id. Or. 61, 205:

    Drusus erat de praevaricatione absolutus in summa quatuor sententiis,

    on the whole, Cic. Q. Fr. 2, 16; cf.:

    et in omni summa, ut mones, valde me ad otium pacemque converto,

    id. ib. 3, 5, 5;

    but, in summa, sic maxime judex credit, etc.,

    in a word, in fine, Quint. 9, 2, 72; Auct. B. Alex. 71; Just. 37, 1, 8:

    horum (juvenum) inductio in parte simulacrum decurrentis exercitus erat: ex parte elegantioris exercitii quam militaris artis,

    in part, Liv. 44, 9, 5; cf.:

    quod mihi in parte verum videtur,

    Quint. 2, 8, 6:

    patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est,

    id. 5, 7, 22:

    hoc facere in eo homine consueverunt,

    in the case of, Caes. B. G. 7, 21:

    in furibus aerarii,

    Sall. C. 52, 12:

    Achilles talis in hoste fuit,

    Verg. A. 2, 540:

    in hoc homine saepe a me quaeris, etc.,

    in the case of, Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6: in nominibus impiis, Sall. C. 51, 15:

    suspectus et in morte matris fuit,

    Suet. Vit. 14:

    qui praesentes metuunt, in absentia hostes erunt, = absentes,

    Curt. 6, 3, 8 (cf. I. B. c. supra).—Of the meaning of words, etc.:

    non solum in eodem sensu, sed etiam in diverso, eadem verba contra,

    Quint. 9, 3, 36:

    aliter voces aut eaedem in diversa significatione ponuntur,

    id. 9, 3, 69:

    Sallustius in significatione ista non superesse sed superare dicit,

    Gell. 1, 22, 15:

    stips non dicitur in significatione trunci,

    Charis. 1, 18, 39:

    semper in significatione ea hortus,

    Plin. 19, 4, 19, § 50. —
    2.
    In with abl. of adjj. is used with the verbs esse and habere to express quality:

    cum exitus haud in facili essent, i. e. haud faciles,

    Liv. 3, 8, 9:

    adeo moderatio tuendae libertatis in difficili est,

    id. 3, 8, 11; 3, 65, 11; but mostly with adjj. of the first and second declension:

    in obscuro esse, Liv. praef. § 3: in dubio esse,

    id. 2, 3, 1; 3, 19, 8; Ov. H. 19, 174:

    dum in dubiost animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; 2, 2, 10:

    in integro esse,

    Cic. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 11, 15, 4:

    in incerto esse,

    Liv. 5, 28, 5:

    in obvio esse,

    id. 37, 23, 1:

    in tuto esse,

    id. 38, 4, 10; cf.:

    videre te in tuto,

    Cat. 30, 6:

    in aequo esse,

    Liv. 39, 37, 14; Tac. A. 2, 44:

    in expedito esse,

    Curt. 4, 2, 22:

    in proximo esse,

    Quint. 1, 3, 4:

    in aperto esse,

    Sall. C. 5, 3:

    in promisco esse,

    Liv. 7, 17, 7:

    in augusto esse,

    Cels. 5, 27, 2:

    in incerto haberi,

    Sall. J. 46, 8; Tac. A. 15, 17:

    in levi habitum,

    id. H. 2, 21; cf.:

    in incerto relinquere,

    Liv. 5, 28, 5; Tac. H. 2, 83.
    II.
    With acc.
    A.
    In space, with verbs of motion, into or to a place or thing (rarely with names of towns and small islands;

    v. Zumpt, Gram. § 398): influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    Cic. Rep. 2, 19:

    in Ephesum advenit,

    Plaut. Mil. 2, 1, 35:

    in Epirum venire,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    ibo in Piraeeum, visamque, ecquae advenerit in portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2: venio ad Piraeea, in quo magis reprehendendus sum, quod... Piraeea scripserim, non Piraeeum, quam in quod addiderim;

    non enim hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,

    Cic. Att. 7, 3, 10:

    se contulisse Tarquinios, in urbem Etruriae florentissimam,

    id. Rep. 2, 19:

    remigrare in domum veterem e nova,

    id. Ac. 1, 4, 13:

    cum in sua rura venerunt,

    id. Tusc. 5, 35, 102:

    a te ipso missi in ultimas gentes,

    id. Fam. 15, 9:

    in Ubios legatos mittere,

    Caes. B. G. 4, 11:

    dein Thalam pervenit, in oppidum magnum et opulentum,

    Sall. J. 75, 1:

    Regillum antiquam in patriam se contulerat,

    Liv. 3, 58, 1:

    abire in exercitum,

    Plaut. Am. prol. 102.— With nuntio:

    cum id Zmyrnam in contionem nuntiatum est,

    Tac. A. 4, 56:

    nuntiatur in castra,

    Lact. Most. Pers. 46; cf.:

    allatis in castra nuntiis,

    Tac. H. 4, 32: in manus sumere, tradere, etc., into one's hands:

    iste unumquodque vas in manus sumere,

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 63:

    Falerios se in manus Romanis tradidisse,

    Liv. 5, 27, 3.—Rarely with the verbs ponere, collocare, etc. (pregn., i. e. to bring into... and place there):

    in crimen populo ponere,

    Plaut. Trin. 3, 3, 10:

    ut liberos, uxores suaque omnia in silvas deponerent,

    Caes. B. G. 4, 19:

    duplam pecuniam in thesauros reponi,

    Liv. 29, 19, 7:

    prius me collocavi in arborem,

    Plaut. Aul. 4, 8, 6:

    sororem et propinquas suas nuptum in alias civitates collocasse,

    Caes. B. G. 1, 18.— Motion in any direction, up to, to, into, down to:

    in caelum ascendere,

    Cic. Lael. 23 fin.:

    filium ipse paene in umeros suos extulisset,

    id. de Or. 1, 53, 228:

    tamquam in aram confugitis ad deum,

    up to the altar, id. Tusc. 3, 10, 25:

    Saturno tenebrosa in Tartara misso,

    Ov. M. 1, 113:

    in flumen deicere,

    Cic. Rosc. Am. 25, 70; Nep. Chab. 4, 3.—
    2.
    Denoting mere direction towards a place or thing, and hence sometimes joined with versus, towards:

    quid nunc supina sursum in caelum conspicis,

    Plaut. Cist. 2, 3, 78:

    si in latus aut dextrum aut sinistrum, ut ipsi in usu est, cubat,

    Cels. 2, 3:

    Belgae spectant in septentriones et orientem solem,

    Caes. B. G. 1, 1:

    in orientem Germaniae, in occidentem Hispaniae obtenditur, Gallis in meridiem etiam inspicitur,

    Tac. Agr. 10:

    in laevum prona nixus sedet Inachus urna,

    Stat. Th. 2, 218.—With versus:

    castra ex Biturigibus movet in Arvernos versus,

    towards, Caes. B. G. 7, 8 fin.:

    in Galliam versus movere,

    Sall. C. 56, 4: in [p. 913] ltaliam versus, Front. Strat. 1, 4, 11:

    si in urbem versus venturi erant,

    Plin. Ep. 10, 82. —
    3.
    So of that which is thought of as entering into the mind, memory, etc. (cf. I. A. 2. fin.):

    in memoriam reducere,

    Cic. Inv 1, 52, 98:

    in animum inducere,

    Liv. 27, 9:

    in mentem venire,

    Cic. Fam. 7, 3:

    frequens imitatio transit in mores,

    Quint. 1, 11, 3. —

    Or into a writing or speech: in illam Metellinam orationem addidi quaedam,

    Cic. Att. 1, 13, 5.—
    B.
    In time, into, till, for:

    dormiet in lucem,

    into the daylight, till broad day, Hor. Ep. 1, 18, 34:

    statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur,

    Tac. G. 22: sermonem in multam noctem produximus, deep into the night, Cic. Rep. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 239 Lindem.:

    in multam noctem luxit,

    Suet. Tib. 74:

    si febris in noctem augetur,

    Cels. 7, 27:

    dixit in noctem atque etiam nocte illatis lucernis,

    Plin. Ep. 4, 9, 14:

    indutias in triginta annos impetraverunt,

    for thirty years, Liv. 9, 37, 12; 7, 20, 8:

    nisi id verbum in omne tempus perdidissem,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1:

    ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem,

    for the following day, id. Off. 3, 14, 58:

    audistis auctionem constitutam in mensem Januarium,

    id. Agr. 1, 2, 4:

    subito reliquit annum suum seque in annum proximum transtulit,

    id. Mil. 9, 24:

    solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos,

    for many years, id. Div. 2, 6, 17:

    postero die Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie,

    Liv. 27, 2:

    qui ab matutino tempore duraverunt in occasum,

    Plin. 2, 31, 31, § 99:

    seritur (semen lini) a Kalendis Octobribus in ortum aquilae,

    Col. 2, 10, 17.—With usque:

    neque illi didicerunt haec usque in senectutem,

    Quint. 12, 11, 20:

    in illum usque diem servati,

    id. 8, 3, 68:

    in serum usque patente cubiculo,

    Suet. Oth. 11:

    regnum trahat usque in tempora fati,

    Sil. 11, 392: in posterum (posteritatem) or in futurum, in future, for the future: in praesens, for the present: in perpetuum or in aeternum, forever:

    sancit in posterum, ne quis, etc.,

    Cic. Cat. 4, 5, 10:

    res dilata est in posterum,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    video quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

    id. Cat. 1, 9, 22:

    id aegre et in praesentia hi passi et in futurum etiam metum ceperunt,

    Liv. 34, 27, 10; cf.:

    ingenti omnium et in praesens laetitia et in futurum spe,

    id. 30, 17, 1:

    effugis in futurum,

    Tac. H. 1, 71:

    quod eum tibi quaestoris in loco constitueras, idcirco tibi amicum in perpetuum fore putasti?

    Cic. Verr. 2, 1, 30; cf.:

    oppidum omni periculo in perpetuum liberavit,

    id. Fam. 13, 4, 2:

    quae (leges) non in tempus aliquod, sed perpetuae utilitatis causa in aeternum latae sunt,

    Liv. 34, 6, 4: in tempus, for a while, for a short time, for the occasion (postAug.):

    sensit miles in tempus conficta,

    Tac. A. 1, 37:

    ne urbs sine imperio esset, in tempus deligebatur, qui jus redderet,

    id. ib. 6, 11:

    scaena in tempus structa,

    id. ib. 14, 20. —So in diem, for the day, to meet the day's want:

    nihil ex raptis in diem commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    rapto in diem frumento,

    id. 4, 10, 1;

    but, cum illa fundum emisset in diem,

    i. e. a fixed day of payment, Nep. Att. 9, 5: in singulos dies, or simply in dies, with comparatives and verbs denoting increase, from day to day, daily:

    vitium in dies crescit,

    Vell. 2, 5, 2:

    in dies singulos breviores litteras ad te mitto,

    Cic. Att. 5, 7:

    qui senescat in dies,

    Liv. 22, 39, 15: in diem, daily:

    nos in diem vivimus,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    in diem et horam,

    Hor. S. 2, 6, 47;

    and in horas,

    hourly, id. C. 2, 13, 14; id. S. 2, 7, 10.—
    C.
    In other relations, in which an aiming at, an inclining or striving towards a thing, is conceivable, on, about, respecting; towards, against; for, as; in, to; into:

    id, quod apud Platonem est in philosophos dictum,

    about the philosophers, Cic. Off. 1, 9, 28:

    Callimachi epigramma in Ambraciotam Cleombrotum est,

    id. Tusc. 1, 34, 84; cf.:

    cum cenaret Simonides apud Scopam cecinissetque id car men, quod in eum scripsisset, etc.,

    id. de Or. 2, 86, 352:

    quo amore tandem inflammati esse debemus in ejus modi patriam,

    towards, id. ib. 1, 44, 196:

    in liberos nostros indulgentia,

    id. ib. 2, 40, 168:

    de suis meritis in rem publicam aggressus est dicere,

    id. Or. 38, 133: ita ad impietatem in deos, in homines adjunxit injuriam, against, id. N. D. 3, 34 fin.:

    in dominum quaeri,

    to be examined as a witness against, id. Mil. 22, 60:

    in eos impetum facere,

    id. Att. 2, 22, 1:

    invehi in Thebanos,

    Nep. Epam. 6, 1; id. Tim. 5, 3:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29:

    num etiam in deos immortales inauspicatam legem valuisse?

    Liv. 7, 6, 11:

    vereor coram in os te laudare amplius,

    to your face, Ter. Ad. 2, 4, 5:

    si in me exerciturus (pugnos), quaeso, in parietem ut primum domes,

    Plaut. Am. 1, 1, 168:

    in puppim rediere rates,

    Luc. 3, 545 Burm. (cf.:

    sic equi dicuntur in frena redire, pulsi in terga recedere, Sulp. ad loc.): Cumis eam vidi: venerat enim in funus: cui funeri ego quoque operam dedi,

    to the funeral, to take charge of the funeral, Cic. Att. 15, 1, B:

    se quisque eum optabat, quem fortuna in id certamen legeret,

    Liv. 21, 42, 2:

    quodsi in nullius mercedem negotia eant, pauciora fore,

    Tac. A. 11, 6:

    haec civitas mulieri redimiculum praebeat, haec in collum, haec in crines,

    Cic. Verr. 2, 3, 33:

    Rhegium quondam in praesidium missa legio,

    Liv. 28, 28; so,

    datae in praesidium cohortes,

    Tac. H. 4, 35: hoc idem significat Graecus ille in eam sententiam versus, to this effect or purport, Cic. Div. 2, 10, 25; cf. id. Fam. 9, 15, 4:

    haec et in eam sententiam cum multa dixisset,

    id. Att. 2, 22:

    qui omnia sic exaequaverunt, ut in utramque partem ita paria redderent, uti nulla selectione uterentur,

    id. Fin. 3, 4, 12:

    in utramque partem disputat,

    on both sides, for and against, id. Off. 3, 23, 89: te rogo, me tibi in omnes partes defendendum putes, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10 fin.:

    facillime et in optimam partem cognoscuntur adulescentes, qui se ad claros et sapientes viros contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46:

    cives Romani servilem in modum cruciati et necati,

    in the manner of slaves, Cic. Verr. 1, 5, 13; cf.:

    miserandum in modum milites populi Romani capti, necati sunt,

    id. Prov. Cons. 3, 5:

    senior quidam Veiens vaticinantis in modum cecinit,

    Liv. 5, 15, 4;

    also: domus et villae in urbium modum aedificatae,

    Sall. C. 12, 3:

    perinde ac si in hanc formulam omnia judicia legitima sint,

    Cic. Rosc. Com. 5, 15:

    judicium quin acciperet in ea ipsa verba quae Naevius edebat, non recusasse,

    id. Quint. 20, 63; cf.:

    senatusconsultum in haec verba factum,

    Liv. 30, 43, 9:

    pax data Philippo in has leges est,

    id. 33, 30:

    Gallia omnis divisa est in partes tres,

    Caes. B. G. 1, 1; cf.:

    quae quidem in confirmationem et reprehensionem dividuntur,

    Cic. Part. Or. 9, 33: describebat censores binos in singulas civitates, i. e. for or over each state, id. Verr. 2, 2, 53; cf. id. ib. 2, 4, 26:

    itaque Titurium Tolosae quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exegisse,

    id. Font. 5, 9:

    extulit eum plebs sextantibus collatis in capita,

    a head, for each person, Liv. 2, 33 fin.:

    Macedonibus treceni nummi in capita statutum est pretium,

    id. 32, 17, 2; cf.:

    Thracia in Rhoemetalcen filium... inque liberos Cotyis dividitur (i. e. inter),

    Tac. A. 2, 67.—
    2.
    Of the object or end in view, regarded also as the motive of action or effect:

    non te in me illiberalem, sed me in se neglegentem putabit,

    Cic. Fam. 13, 1, 16:

    neglegentior in patrem,

    Just. 32, 3, 1:

    in quem omnes intenderat curas,

    Curt. 3, 1, 21:

    quos ardere in proelia vidi,

    Verg. A. 2, 347:

    in bellum ardentes,

    Manil. 4, 220:

    nutante in fugam exercitu,

    Flor. 3, 10, 4:

    in hanc tam opimam mercedem agite ( = ut eam vobis paretis, Weissenb. ad loc.),

    Liv. 21, 43, 7:

    certa praemia, in quorum spem pugnarent,

    id. 21, 45, 4:

    in id sors dejecta,

    id. 21, 42, 2:

    in id fide accepta,

    id. 28, 17, 9:

    in spem pacis solutis animis,

    id. 6, 11, 5 et saep.:

    ingrata misero vita ducenda est in hoc, ut, etc.,

    Hor. Epod. 17, 63:

    nec in hoc adhibetur, ut, etc.,

    Sen. Ep. 16, 3:

    alius non in hoc, ut offenderet, facit, id. de Ira, 2, 26, 3: in quod tum missi?

    Just. 38, 3, 4.—So, like ad, with words expressing affections or inclination of the mind:

    in obsequium plus aequo pronus,

    Hor. Ep. 1, 18, 10:

    paratus in res novas,

    Tac. H. 4, 32:

    in utrumque paratus,

    Verg. A. 2, 61.—
    3.
    Of the result of an act or effort:

    denique in familiae luctum atque in privignorum funus nupsit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    paratusque miles, ut ordo agminis in aciem adsisteret,

    Tac. A. 2, 16: excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum, Verg. A. 6, 42:

    portus ab Euroo fluctu curvatus in arcum,

    id. ib. 3, 533:

    populum in obsequia principum formavit,

    Just. 3, 2, 9:

    omnium partium decus in mercedem conruptum erat,

    Sall. H. 1, 13 Dietsch:

    commutari ex veris in falsa,

    Cic. Fat. 9, 17; 9, 18:

    in sollicitudinem versa fiducia est,

    Curt. 3, 8, 20.—
    4.
    Esp. in the phrase: in gratiam or in honorem, alicujus, in kindness, to show favor, out of good feeling, to show honor, etc., to any one (first in Liv.; cf. Weissenb. ad Liv. 28, 21, 4;

    Krebs, Antibarb. p. 562): in gratiam levium sociorum injuriam facere,

    Liv. 39, 26, 12:

    pugnaturi in gratiam ducis,

    id. 28, 21, 4:

    quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 13; cf. id. 35, 2, 6; 26, 6, 16:

    oratio habita in sexus honorem,

    Quint. 1, 1, 6:

    convivium in honorem victoriae,

    id. 11, 2, 12:

    in honorem Quadratillae,

    Plin. Ep. 7, 24, 7:

    in honorem tuum,

    Sen. Ep. 20, 7; 79, 2; 92, 1; Vell. 2, 41 al.—
    5.
    In the phrase, in rem esse, to be useful, to avail (cf.: e re esse;

    opp.: contra rem esse): ut aequom est, quod in rem esse utrique arbitremur,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    si in rem est Bacchidis,

    Ter. Hec. 1, 2, 27; 2, 2, 7:

    hortatur, imperat, quae in rem sunt,

    Liv. 26, 44, 7:

    cetera, quae cognosse in rem erat,

    id. 22, 3, 2; 44, 19, 3:

    in rem fore credens universos adpellare,

    Sall. C. 20, 1; cf.:

    in duas res magnas id usui fore,

    Liv. 37, 15, 7:

    in hos usus,

    Verg. A. 4, 647.—
    6.
    To form adverbial expressions:

    non nominatim, qui Capuae, sed in universum qui usquam coissent, etc.,

    in general, Liv. 9, 26, 8; cf.:

    terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida aut paludibus foeda,

    Tac. G. 5:

    in universum aestimanti, etc.,

    id. ib. 6:

    aestate in totum, si fieri potest, abstinendum est (Venere),

    wholly, entirely, Cels. 1, 3 fin.; cf. Col. 2, 1, 2:

    in plenum dici potest, etc.,

    fully, Plin. 16, 40, 79, § 217:

    Marii virtutem in majus celebrare,

    beyond due bounds, Sall. J. 73, 5:

    aliter se corpus habere atque consuevit, neque in pejus tantum, sed etiam in melius,

    for the worse, for the better, Cels. 2, 2:

    in deterius,

    Tac. A. 14, 43:

    in mollius,

    id. ib. 14, 39:

    quid enim est iracundia in supervacuum tumultuante frigidius? Sen. de Ira, 2, 11: civitas saepta muris neque in barbarum corrupta (v. barbarus),

    Tac. A. 6, 42; cf.:

    aucto in barbarum cognomento,

    id. H. 5, 2:

    priusquam id sors cerneret, in incertum, ne quid gratia momenti faceret, in utramque provinciam decerni,

    while the matter was uncertain, Liv. 43, 12, 2:

    nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos In tantum spe tollet avos,

    so much, Verg. A. 6, 876:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27, 4; cf.:

    quaedam (aquae) fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24:

    viri in tantum boni, in quantum humana simplicitas intellegi potest,

    Vell. 2, 43, 4:

    quippe pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,

    Ov. M. 11, 71:

    meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus,

    in all respects, Vell. 2, 13:

    ut simul in omnia paremur,

    Quint. 11, 3, 25:

    in antecessum dare,

    beforehand, Sen. Ep. 118.—
    7.
    Sometimes with esse, habere, etc., in is followed by the acc. (constr. pregn.), to indicate a direction, aim, purpose, etc. (but v. Madvig. Gram. § 230, obs. 2, note, who regards these accusatives as originating in errors of pronunciation); so, esse in potestatem alicujus, to come into and remain in one ' s power: esse in mentem alicui, to come into and be in one ' s mind: esse in conspectum, to appear to and be in sight: esse in usum, to come into use, be used, etc.:

    quod, qui illam partem urbis tenerent, in eorum potestatem portum futurum intellegebant,

    Cic. Verr. 2, 5, 38:

    ut portus in potestatem Locrensium esset,

    Liv. 24, 1, 13; 2, 14, 4:

    eam optimam rem publicam esse duco, quae sit in potestatem optimorum,

    Cic. Leg. 3, 17:

    neque enim sunt motus in nostram potestatem,

    Quint. 6, 2, 29:

    numero mihi in mentem fuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 25; cf.:

    ecquid in mentem est tibi?

    id. Bacch. 1, 2, 53:

    nec prius surrexisse ac militibus in conspectum fuisse, quam, etc.,

    Suet. Aug. 16:

    quod satis in usum fuit, sublato, ceterum omne incensum est,

    Liv. 22, 20, 6: ab hospitibus clientibusque suis, ab exteris nationibus, quae in amicitiam populi Romani dicionemque essent, injurias propulsare, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66: adesse in senatum [p. 914] jussit a. d. XIII. Kal. Octobr., id. Phil. 5, 7, 19.—Less freq. with habere: facito in memoriam habeas tuam majorem filiam mihi te despondisse, call or bring to mind, Plaut. Poen. 5, 4, 108:

    M. Minucium magistrum equitum, ne quid rei bellicae gereret, prope in custodiam habitum,

    put in prison, kept in prison, Liv. 22, 25, 6:

    reliquos in custodiam habitos,

    Tac. H. 1, 87.—So rarely with other verbs:

    pollicetur se provinciam Galliam retenturum in senatus populique Romani potestatem,

    Cic. Phil. 3, 4, 8. —
    III.
    In composition, n regularly becomes assimilated to a foll. l, m, or r, and is changed before the labials into m: illabor, immitto, irrumpo, imbibo, impello.—As to its meaning, according as it is connected with a verb of rest or motion, it conveys the idea of existence in a place or thing, or of motion, direction, or inclination into or to a place or thing: inesse; inhibere, inferre, impellere, etc. See Hand, Turs. III. pp. 243- 356.
    2.
    in (before b and p, im; before l, m, and r, the n assimilates itself to these consonants), an inseparable particle [kindred with Sanscr. a-, an-; Gr. a-, an; Goth. and Germ. un-], which negatives the meaning of the noun or participle with which it is connected; Engl. un-, in-, not: impar, unequal: intolerabilis, unbearable, intolerable: immitis, not mild, rude, etc.

    Lewis & Short latin dictionary > in

  • 19 admoveo

    ad-moveo, mōvi, mōtum, ēre
    1)
    а) придвигать, пододвигать, двигать, приближать ( machinam C); подносить (aliquid ad nares C; manus ad faciem Pt)
    a. ubera V — подносить сосцы, т. е. кормить грудью
    б) подводить ( exercitum ad urbem L); прикладывать, склонять или настораживать ( aures C); впрягать ( angues curribus O)
    admotus — близкий, смежный
    a. manūs rei alicui (ad aliquam rem) L, C, QC — приняться за что-л., наложить руку на что-л., прикоснуться рукой к чему-л.
    2) (тж. se a. Pt) подходить, приближаться ( jam admovebat rex QC)
    3) приглашать (medicum alicui, aliquem ad convivium Su)
    4) приводить, подводить, подавать ( alicui equum L)
    5) приставлять (scalas moenibus T и scalas ad moenia L; gladium jugulo alicujus Sen)
    6) применять, употреблять (curationem ad aliquem C; remedia Sen)
    7) внушать (metum L; luctūs animo Sen)
    a. orationem animo alicujus C — говорить с кем-л. задушевно, брать за душу
    8) обращать, направлять, устремлять (mentes suas ad alicujus vocem C; preces suppliciter QC и preces alicui Ph; acumen alicui rei H)
    9) уравнивать, сравнивать
    a. murum solo Senсровнять с землёй (т. е. срыть) стены
    10) ускорять, приближать ( diem leti QC)

    Латинско-русский словарь > admoveo

  • 20 cado

    cădo, cĕcĭdi, cāsum, 3 ( part. pres. gen. plur. cadentūm, Verg. A. 10, 674; 12, 410), v. n. [cf. Sanscr. çad-, to fall away].
    I.
    Lit.
    A.
    In an extended sense, to be driven or carried by one ' s weight from a higher to a lower point, to fall down, be precipitated, sink down, go down, sink, fall (so mostly poet.; in prose, in place of it, the compounds decĭdo, occĭdo, excĭdo, etc.; cf. also ruo, labor;

    opp. surgo, sto): tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 25: (aves) praecipites cadunt in terram aut in aquam, fall headlong to the earth or into the water, Lucr. 6, 745; cf. id. 6, 828;

    imitated by Verg.: (apes) praecipites cadunt,

    Verg. G. 4, 80:

    nimbus, Ut picis e caelo demissum flumen, in undas Sic cadit, etc.,

    Lucr. 6, 258:

    cadit in terras vis flammea,

    id. 2, 215; so with in, id. 2, 209; 4, 1282; 6, 1006; 6, 1125; Prop. 4 (5), 4, 64:

    in patrios pedes,

    Ov. F. 2, 832.—With a different meaning:

    omnes plerumque cadunt in vulnus,

    in the direction of, towards their wound, Lucr. 4, 1049; cf.:

    prolapsa in vulnus moribunda cecidit,

    Liv. 1, 58, 11:

    cadit in vultus,

    Ov. M. 5, 292:

    in pectus,

    id. ib. 4, 579.—Less freq. with ad:

    ad terras,

    Plin. 2, 97, 99, § 216:

    ad terram,

    Quint. 5, 10, 84.—The place from which is designated by ab, ex, de:

    a summo cadere,

    Plaut. Mil. 4, 4, 15:

    a mento cadit manus,

    Ov. F. 3, 20:

    aves ab alto,

    Plin. 10, 38, 54, § 112:

    ut cadat (avis) e regione loci,

    Lucr. 6, 824:

    ex arbore,

    Plin. 17, 20, 34, § 148; Dig. 50, 16, 30, § 4; 18, 1, 80, § 2:

    cecidisse de equo dicitur,

    Cic. Clu. 62, 175:

    cadere de equo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 125 (for which Cæsar, Nepos, and Pliny employ decidere):

    de manibus arma cecidissent,

    Cic. Phil. 14, 7, 21; cf.:

    de manibus civium delapsa arma ipsa ceciderunt,

    id. Off. 1, 22, 77:

    cadunt altis de montibus umbrae,

    Verg. E. 1, 84:

    de caelo,

    Lucr. 5, 791; Ov. M. 2, 322:

    de matre (i. e. nasci),

    Claud. in Rufin. 1, 92.—With per:

    per inane profundum,

    Lucr. 2, 222:

    per aquas,

    id. 2, 230:

    per salebras altaque saxa,

    Mart. 11, 91; cf.:

    imbre per indignas usque cadente genas,

    Ov. Tr. 1, 3, 18.—With the adverb altius: altius atque cadant summotis nubibus imbres, and poured forth from a greater height, etc., Verg. E. 6, 38.—And absol.:

    folia nunc cadunt,

    Plaut. Men. 2, 3, 24; Ter. Ad. 1, 1, 12; Lucr. 6, 297:

    ut pluere in multis regionibus et cadere imbres,

    id. 6, 415:

    cadens nix,

    id. 3, 21; 3, 402:

    velut si prolapsus cecidisset,

    Liv. 1, 56, 12: quaeque ita concus [p. 259] sa est, ut jam casura putetur, Ov. P. 2, 3, 59:

    cadentem Sustinuisse,

    id. M. 8, 148:

    saepius, of epileptics,

    Plin. Val. 12, 58:

    casuri, si leviter excutiantur, flosculi,

    Quint. 12, 10, 73.—
    2.
    Esp.
    a.
    Of heavenly bodies, to decline, set (opp. orior), Ov. F. 1, 295:

    oceani finem juxta solemque cadentem,

    Verg. A. 4, 480; 8, 59; Tac. G. 45:

    soli subjecta cadenti arva,

    Avien. Descr. Orb. 273; cf. Tac. Agr. 12:

    quā (nocte) tristis Orion cadit,

    Hor. Epod. 10, 10:

    Arcturus cadens,

    id. C. 3, 1, 27.—
    b.
    To separate from something by falling, to fall off or away, fall out, to drop off, be shed, etc.:

    nam tum dentes mihi cadebant primulum,

    Plaut. Men. 5, 9, 57:

    dentes cadere imperat aetas,

    Lucr. 5, 671; Sen. Ep. 12, 3; 83, 3:

    pueri qui primus ceciderit dens,

    Plin. 28, 4, 9, § 41:

    barba,

    Verg. E. 1, 29:

    quam multa in silvis autumni frigore primo Lapsa cadunt folia,

    id. A. 6, 310; cf. Cat. 11, 22; Hor. A. P. 61:

    lanigeris gregibus Sponte suā lanae cadunt,

    Ov. M. 7, 541:

    saetae,

    id. ib. 14, 303:

    quadrupedibus pilum cadere,

    Plin. 11, 39, 94, § 231:

    poma,

    Ov. M. 7, 586:

    cecidere manu quas legerat, herbae,

    id. ib. 14, 350:

    elapsae manibus cecidere tabellae,

    id. ib. 9, 571:

    et colus et fusus digitis cecidere remissis,

    id. ib. 4, 229.—
    c.
    Of a stream, to fall, empty itself:

    amnis Aretho cadit in sinum maris,

    Liv. 38, 4, 3; 38, 13, 6; 44, 31, 4:

    flumina in pontum cadent,

    Sen. Med. 406:

    flumina in Hebrum cadentia,

    Plin. 4, 11, 18, § 50:

    tandem in alterum amnem cadit,

    Curt. 6, 4, 6.—
    d.
    Of dice, to be thrown or cast; to turn up:

    illud, quod cecidit forte,

    Ter. Ad. 4, 7, 23 sq.; Liv. 2, 12, 16.—
    e.
    Alicui (alicujus) ad pedes, to fall at one ' s feet in supplication, etc. (post-class. for abicio, proicio), Sen. Contr. 1, 1, 19; Eutr. 4, 7; Aug. Serm. 143, 4; Vulg. Joan. 11, 32 al.—
    f.
    Super collum allcujus, to embrace (late Lat.), Vulg. Luc. 15, 20.—
    B.
    In a more restricted sense.
    1.
    To fall, to fall down, drop, fall to, be precipitated, etc.; to sink down, to sink, settle (the usual class. signif. in prose and poetry):

    cadere in plano,

    Ov. Tr. 3, 4, 17 sq.:

    deorsum,

    Plaut. Rud. 1, 2, 89:

    uspiam,

    Ter. Ad. 1, 1, 12:

    Brutus, velut si prolapsus cecidisset,

    Liv. 1, 56, 12; cf. id. 5, 21, 16; 1, 58, 12:

    dum timent, ne aliquando cadant, semper jacent,

    Quint. 8, 5, 32:

    sinistrā manu sinum ad ima crura deduxit (Caesar), quo honestius caderet,

    Suet. Caes. 82:

    cadere supinus,

    id. Aug. 43 fin.:

    in pectus pronus,

    Ov. M. 4, 579:

    cadunt toti montes,

    Lucr. 6, 546:

    radicitus exturbata (pinus) prona cadit,

    Cat. 64, 109:

    concussae cadunt urbes,

    Lucr. 5, 1236:

    casura moenia Troum,

    Ov. M. 13, 375; id. H. 13, 71:

    multaque praeterea ceciderunt moenia magnis motibus in terris,

    Lucr. 6, 588: languescunt omnia membra;

    bracchia palpebraeque cadunt,

    their arms and eyelids fall, id. 4, 953; 3, 596; so,

    ceciderunt artus,

    id. 3, 453:

    sed tibi tamen oculi, voltus, verba cecidissent,

    Cic. Dom. 52, 133; cf.:

    oculos vigiliā fatigatos cadentesque in opere detineo,

    Sen. Ep. 8, 1:

    patriae cecidere manus,

    Verg. A. 6, 33:

    cur facunda parum decoro Inter verba cadit lingua silentio?

    Hor. C. 4, 1, 36:

    cecidere illis animique manusque,

    Ov. M. 7, 347; Val. Fl. 1, 300; cf. II. F. infra.—
    2.
    In a pregn. signif. (as in most langg., to fall in battle, to die), to fall so as to be unable to rise, to fall dead, to fall, die (opp. vivere), Prop. 2 (3), 28, 42 (usu. of those who die in battle;

    hence most freq. in the histt.): hostes crebri cadunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 79 sq.:

    aut in acie cadendum fuit aut in aliquas insidias incidendum,

    Cic. Fam. 7, 3, 3; Curt. 4, 1, 28; Ov. M. 7, 142:

    ut cum dignitate potius cadamus quam cum ignominiā serviamus,

    Cic. Phil. 3, 14, 35:

    pauci de nostris cadunt,

    Caes. B. G. 1, 15; id. B. C. 3, 53:

    optimus quisque cadere aut sauciari,

    Sall. J. 92, 8; so id. C. 60, 6; id. J. 54, 10; Nep. Paus. 1, 2; id. Thras. 2, 7; id. Dat. 1, 2; 6, 1; 8, 3; Liv. 10, 35, 15 and 19; 21, 7, 10; 23, 21, 7; 29, 14, 8; Tac. G. 33; Hor. Ep. 1, 12, 27; Ov. M. 7, 142:

    per acies,

    Tac. A. 1, 2:

    pro patriā,

    Quint. 2, 15, 29:

    ante diem,

    Verg. A. 4, 620:

    bipenni,

    Ov. M. 12, 611:

    ense,

    Val. Fl. 1, 812.—Not in battle:

    inque pio cadit officio,

    Ov. M. 6, 250.—With abl. of means or instrument:

    suoque Marte (i. e. suā manu) cadunt,

    Ov. M. 3, 123; cf. Tac. A. 3, 42 fin.:

    suā manu cecidit,

    fell by his own hand, id. ib. 15, 71:

    exitu voluntario,

    id. H. 1, 40:

    muliebri fraude cadere,

    id. A. 2, 71: cecidere justā Morte Centauri, cecidit tremendae Flamma Chimaerae, Hor. C. 4, 2, 14 sq.:

    manu femineā,

    Sen. Herc. Oet. 1179:

    femineo Marte,

    Ov. M. 12, 610.—With abl. of agent with ab:

    torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat,

    should be slain by, Ov. H. 9, 36; so id. M. 5, 192; Suet. Oth. 5:

    a centurione volneribus adversis tamquam in pugnā,

    Tac. A. 16, 9.—And without ab:

    barbarae postquam cecidere turmae Thessalo victore,

    Hor. C. 2, 4, 9; imitated by Claudian, IV. Cons. Hon. 89; Grat. Cyn. 315.—
    b.
    Of victims, to be slain or offered, to be sacrificed, to fall ( poet.):

    multa tibi ante aras nostrā cadet hostia dextrā,

    Verg. A. 1, 334:

    si tener pleno cadit haedus anno,

    Hor. C. 3, 18, 5; Tib. 1, 1, 23; 4, 1, 15; Ov. M. 7, 162; 13, 615; id. F. 4, 653.—
    3.
    In mal. part., = succumbo, to yield to, Plaut. Pers. 4, 4, 104; Tib. 4, 10, 2; Sen. Contr. 1, 3, 7.—
    4.
    Matre cadens, just born ( poet.), Val. Fl. 1, 355; cf. of the custom of laying the new-born child at the father's feet: tellure cadens. Stat. S. 1, 2, 209; 5, 5, 69.
    II.
    Trop.
    A.
    To come or fall under, to fall, to be subject or exposed to something (more rare than its compound incidere, but class.); constr. usually with sub or in, sometimes with ad:

    sub sensus cadere nostros,

    i. e. to be perceived by the senses, Lucr. 1, 448:

    sub sensum,

    Cic. Inv. 1, 30, 48: in cernendi sensum. id. Tim. 3:

    sub oculos,

    id. Or. 3, 9:

    in conspectum,

    to become visible, id. Tusc. 1, 22, 50:

    sub aurium mensuram,

    id. Or. 20, 67:

    sponte suā (genus humanum) cecidit sub leges artaque jura,

    subjected itself to law and the force of right, Lucr. 5, 1146; so id. 3, 848:

    ad servitia,

    Liv. 1, 40, 3:

    utrorum ad regna,

    Lucr. 3, 836; so,

    sub imperium dicionemque Romanorum,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    in potestatem unius,

    id. Att. 8, 3, 2:

    in cogitationem,

    to suggest itself to the thoughts, id. N. D. 1, 9, 21:

    in hominum disceptationem,

    id. de Or. 2, 2, 5:

    in deliberationem,

    id. Off. 1, 3, 9:

    in offensionem alicujus,

    id. N. D. 1, 30, 85:

    in morbum,

    id. Tusc. 1, 32, 79:

    in suspitionem alicujus,

    Nep. Paus. 2, 6:

    in calumniam,

    Quint. 9, 4, 57:

    abrupte cadere in narrationem,

    id. 4, 1, 79:

    in peccatum,

    Aug. in Psa. 65, 13.—
    B.
    In gen.: in or sub aliquem or aliquid, to belong to any object, to be in accordance with, agree with, refer to, be suitable to, to fit, suit, become (so esp. freq. in philos. and rhet. lang.):

    non cadit in hos mores, non in hunc pudorem, non in hanc vitam, non in hunc hominem ista suspitio,

    Cic. Sull. 27, 75:

    cadit ergo in bonum virum mentiri, emolumenti sui causā?

    id. Off. 3, 20, 81; so id. Cael. 29, 69; id. Har. Resp. 26, 56:

    haec Academica... in personas non cadebant,

    id. Att. 13, 19, 5:

    qui pedes in orationem non cadere quī possunt?

    id. Or. 56, 188:

    neque in unam formam cadunt omnia,

    id. ib. 11, 37; 57, 191; 27, 95; id. de Or. 3, 47, 182; Quint. 3, 7, 6; 4, 2, 37; 4, 2, 93; 6, prooem. § 5; 7, 2, 30 and 31; Plin. 35, 10, 36, § 82:

    heu, cadit in quemquam tantum scelus?

    Verg. E. 9, 17; Cic. Or. 27, 95; 11, 37; Quint. 3, 5, 16; 3, 6, 91; 5, 10, 30; 6, 3, 52; 7, 2, 31; 9, 1, 7;

    9, 3, 92: hoc quoque in rerum naturam cadit, ut, etc.,

    id. 2, 17, 32:

    in iis rebus, quae sub eandem rationem cadunt,

    Cic. Inv. 1, 30, 47; Quint. 8, 3, 56.—
    C.
    To fall upon a definite time (rare):

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    in id saeculum Romuli cecidit aetas, cum, etc.,

    id. Rep. 2, 10, 18.—Hence, in mercantile lang., of payments, to fall due: in eam diem cadere ( were due) nummos, qui a Quinto debentur, Cic. Att. 15, 20, 4.—
    D.
    (Acc. to I. 1. e.) Alicui, to fall to one (as by lot), fall to one ' s lot, happen to one, befall; and absol. (for accidere), to happen, come to pass, occur, result, turn out, fall out (esp. in an unexpected manner; cf. accido; very freq. in prose and poetry).
    1.
    Alicui:

    nihil ipsis jure incommodi cadere possit,

    Cic. Quint. 16, 51:

    hoc cecidit mihi peropportune, quod, etc.,

    id. de Or. 2, 4, 15; id. Att. 3, 1:

    insperanti mihi, cecidit, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 21, 96; id. Att. 8, 3, 6; id. Mil. 30, 81:

    mihi omnia semper honesta et jucunda ceciderunt,

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    sunt, quibus ad portas cecidit custodia sorti,

    Verg. G. 4, 165:

    haec aliis maledicta cadant,

    Tib. 1, 6, 85:

    neu tibi pro vano verba benigna cadunt,

    Prop. 1, 10, 24:

    ut illis... voluptas cadat dura inter saepe pericla,

    Hor. S. 1, 2, 40: verba cadentia, uttered at random, id. Ep. 1, 18, 12.—
    2.
    Ab sol., Afran. ap. Charis. p. 195 P.;

    Cic. Leg.2, 13, 33: verebar quorsum id casurum esset,

    how it would turn out, id. Att. 3, 24:

    aliorsum vota ceciderunt,

    Flor. 2, 4, 5:

    cum aliter res cecidisset ac putasses,

    had turned out differently from what was expected, Cic. Fam. 5, 19, 1:

    sane ita cadebat ut vellem,

    id. Att. 3, 7, 1; id. Div. 2, 52, 107; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3; Cic. Verr. 1, 2, 5; Caes. B. C. 3, 73, Nep. Milt. 2, 5 Dähne:

    cum, quae tum maxime acciderant, casura praemonens, a furioso incepto eos deterreret,

    Liv. 36, 34, 3; 22, 40, 3; 35, 13, 9; 38, 46, 6; Plin. Pan. 31, 1; Tac. A. 2, 80; 6, 8; Suet. Tib. 14 al.; Verg. A. 2, 709:

    ut omnia fortiter fiant, feliciter cadant,

    Sen. Suas. 2, p. 14:

    multa. fortuito in melius casura,

    Tac. A. 2, 77.—With adj.:

    si non omnia caderent secunda,

    Caes. B. C. 3, 73:

    vota cadunt, i.e. rata sunt,

    are fulfilled, realized, Tib. 2, 2, 17 (diff. from Prop. 1, 17, 4; v. under F.).—
    3.
    With in and acc.: nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit (cf. metaballei), Cic. Rep. 1, 44, 68.—Esp.: in (ad) irritum or cassum, to be frustrated, fail, be or remain fruitless:

    omnia in cassum cadunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 147; Lucr. 2, 1166:

    ad irritum cadens spes,

    Liv. 2, 6, 1; so Tac. H. 3, 26:

    in irritum,

    id. A. 15, 39; cf. with irritus, adj.:

    ut irrita promissa ejus caderent,

    Liv. 2, 31, 5:

    haud irritae cecidere minae,

    id. 6, 35, 10.—
    E.
    To fall, to become less (in strength, power, worth, etc.), to decrease, diminish, lessen:

    cadunt vires,

    Lucr. 5, 410:

    mercenarii milites pretia militiae casura in pace aegre ferebant,

    Liv. 34, 36, 7.—More freq. in an extended signif. (acc. to I. B. 2.),
    F. 1.
    In gen.: pellis item cecidit, vestis contempta ferina. declined in value, Lucr. 5, 1417:

    turpius est enim privatim cadere (i. e. fortunis everti) quam publice,

    Cic. Att. 16, 15, 6; so id. Fam. 6, 10, 2:

    atque ea quidem tua laus pariter cum re publicā cecidit,

    id. Off. 2, 13, 45:

    tanta civitas, si cadet,

    id. Har. Resp. 20, 42:

    huc cecidisse Germanici exercitus gloriam, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 13:

    non tibi ingredienti fines ira cecidit?

    Liv. 2, 40, 7; Pers. 5, 91:

    amicitia nec debilitari animos aut cadere patitur,

    Cic. Lael. 7, 23:

    animus,

    to fail, Liv. 1, 11, 3; Ov. M. 11, 537; cf. id. ib. 7, 347:

    non debemus ita cadere animis, etc.,

    to lose courage, be disheartened, Cic. Fam. 6, 1, 4:

    tam graviter,

    id. Off. 1, 21, 73; cf. Sen. Ep. 8, 3.—Esp., to fail in speaking:

    magnus orator est... minimeque in lubrico versabitur, et si semel constiterit numquam cadet,

    Cic. Or. 28, 98:

    alte enim cadere non potest,

    id. ib. —So in the lang. of the jurists, causā or formulā, to lose one ' s cause or suit:

    causā cadere,

    Cic. Inv. 2, 19, 57; so id. de Or. 1, 36, 166 sq.; id. Fam. 7, 14, 1; Quint. 7, 3, 17; Luc. 2, 554; Suet. Calig. 39:

    formulā cadere,

    Sen. Ep. 48, 10; Quint. 3, 6, 69.—With in:

    ita quemquam cadere in judicio, ut, etc.,

    Cic. Mur. 28, 58.—Also absol.:

    cadere,

    Tac. H. 4, 6; and:

    criminibus repetundarum,

    id. ib. 1, 77:

    conjurationis crimine,

    id. A. 6, 14:

    ut cecidit Fortuna Phrygum,

    Ov. M. 13, 435:

    omniaque ingrato litore vota cadunt, i. e. irrita sunt,

    remain unfulfilled, unaccomplished, Prop. 1, 17, 4 (diff. from Tib. 2, 2, 17; v. above, D. 2.); cf.:

    at mea nocturno verba cadunt zephyro,

    Prop. 1, 16, 34:

    multa renascentur, quae jam cecidere, cadentque Quae nunc sunt in honore vocabula,

    to fall into disuse, grow out of date, Hor. A. P. 70 —Hence of theatrical representations, to fall through, to fail, be condemned (opp. stare, to win applause;

    the fig. derived from combatants): securus cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176.— Impers.. periculum est, ne cadatur, Aug. Don. Persev. 1.—
    2.
    Esp. of the wind (opp. surgo), to abate, subside, die away, etc.:

    cadit Eurus et umida surgunt Nubila,

    Ov. M. 8, 2:

    ventus premente nebulā cecidit,

    Liv. 29, 27, 10:

    cadente jam Euro,

    id. 25, 27, 11:

    venti vis omnis cecidit,

    id. 26, 39, 8:

    ubi primum aquilones ceciderunt,

    id. 36, 43, 11; cf.:

    sic cunctus pelagi cecidit fragor,

    Verg. A. 1, 154:

    ventosi ceciderunt murmuris aurae,

    id. E. 9, 58; id. G. 1, 354 Serv. and Wagn.—
    G.
    Rhet. and gram. t. t. of words, syllables, clauses, etc., to be terminated, end, close:

    verba melius in syllabas longiores cadunt,

    Cic. Or. 57, 194; 67, 223: qua (littera [p. 260] sc. m) nullum Graece verbum cadit, Quint. 12, 10, 31:

    plerique censent cadere tantum numerose oportere terminarique sententiam,

    Cic. Or. 59, 199; so id. Brut. 8, 34:

    apto cadens oratio,

    Quint. 9, 4, 32:

    numerus opportune cadens,

    id. 9, 4, 27:

    ultima syllaba in gravem vel duas graves cadit semper,

    id. 12, 10, 33 Spald.: similiter cadentia = omoioptôta, the ending of words with the same cases or verbal forms, diff. from similiter desinentia = omoioteleuta, similar endings of any kind, Cic. de Or. 3, 54, 206; id. Or. 34, 135; Auct. Her. 4, 20, 28; Quint. 9, 4, 42; cf. id. 9, 4, 18; 9, 3, 78; 9, 3, 79; 1, 7, 23; Aquil. Rom. Figur. §§ 25 and 26.

    Lewis & Short latin dictionary > cado

См. также в других словарях:

  • Mortmain — • History and details of the laws Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Mortmain     Mortmain     † …   Catholic encyclopedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»